Zwiedzanie Kosowa: co warto wiedzieć przed podróżą?

Spośród państw nieuznawanych w naszej części świata, to Kosowo ma najsilniejszy status na arenie międzynarodowej. Istnienie państwa uznaje większość krajów Unii Europejskiej i NATO oraz prawie połowa członków ONZ. Kosowo jest ciekawym celem turystycznym, a przy okazji jednym z najtańszych krajów bałkańskich. W artykule podzielę się z Tobą wszystkim, co warto wiedzieć przed wyjazdem do Kosowa. Te informacje praktyczne pomogą Ci zaplanować zwiedzanie tego kraju.

Co znajdziesz w artykule?

• podstawowe informacje o Kosowie oraz wyjaśnienie, dlaczego mówi się o nim jako o częściowo uznawanym państwie,
• wskazówki dotyczące dojazdu do Kosowa i transferu z lotniska do centrum Prisztiny,
• zasady wjazdu na terytorium Kosowa (potrzebne dokumenty),
• odpowiedź na pytanie, czy wykupowanie ubezpieczenia turystycznego przed podróżą do Kosowa jest uzasadnione,
• informacje o transporcie wewnątrz Kosowa oraz o komunikacji miejskiej w Prisztinie,
• przykładowe ceny towarów i usług w Kosowie oraz porady na temat oszczędzania na wymianie walut,
• propozycje miejsc, które warto zobaczyć w Kosowie wraz z propozycjami noclegów,
• informacje na temat bezpieczeństwa w Kosowie,
• polecane książki poruszające temat Kosowa.

Podstawowe informacje o Kosowie – dlaczego mówi się o nim “państwo częściowo uznawane”?

Kosowo to państwo położone na Bałkanach, na południe od Serbii, graniczące dodatkowo z Czarnogórą, Macedonią i Albanią. Kosowo zamieszkuje niespełna 2 000 000 mieszkańców, z czego 90% to Albańczycy. Stolicą Kosowa jest Prisztina.

17 lutego 2008 r. ogłosiło swoją niepodległość od Serbii. Nie wszystkie państwa świata uznały jednak ten akt niepodległości. 9 dni po ogłoszeniu niepodległości, istnienie nowego państwa uznała Polska. Do 2020 r. uznanie Kosowo potwierdziło 93 ze 193 członków Organizacji Narodów Zjednoczonych, 23 z 28 członków Unii Europejskiej i 24 z 30 członków NATO.

Wśród krajów zachodniej Europy Kosowa nie uznała tylko Hiszpania, sama mająca problemy z walczącą o niepodległość Katalonią. Nie istnieje w prawie międzynarodowym określenie minimalnej liczby krajów, które powinny uznawać dane państwo, aby zacząć o nim mówić “państwo uznawane”.

Gdy zestawimy obok siebie wszystkie europejskie i kaukaskie kraje nieuznawane, to Kosowo radzi sobie najlepiej pod względem liczby krajów, które uznają jego niepodległość.

Niepodległości Kosowa nie uznaje Serbia, która uważa, że Kosowo nie miało prawa do takiego aktu – w oczach Serbów jest to więc zbuntowana prowincja.

Jakie dokumenty są potrzebne aby wjechać do Kosowa?

Polacy chcący wjechać do Kosowa nie potrzebują wizy. Przekraczanie granicy odbywa się na podstawie ważnego paszportu. Turyści mogą przebywać na terytorium Kosowa do 90 dni. Po upływie tego czasu, należy zgłosić się do Kwatery Głównej Policji w Prisztinie i zarejestrować swój pobyt.

Polska nie posiada placówki dyplomatycznej w Kosowie. Najbliższą polską ambasadę znajdziesz w Skopje – stolicy Macedonii Północnej. Dla bezpieczeństwa zrób kopie swoich dokumentów – jeśli je stracisz, kserówki ułatwią formalności w ambasadzie.

W razie konieczności pilnego skorzystania z pomocy konsularnej, w Prisztinie znajduje się m.in. ambasada Węgier. Świadczy ona pomoc również Polakom – członkowie Unii Europejskiej mogą korzystać z pomocy placówek innych państw członkowskich).

Jak wjechać do Kosowa?

Polska i Kosowo nie są połączone bezpośrednimi połączeniami lotniczymi. Pomimo koniecznej przesiadki, ta forma transportu nadal pozostaje najefektywniejsza czasowo.

Decydując się na przejazd samochodem lub autokarem musimy być świadomi, że trasa liczy ponad 1500 km i nie prowadzi wyłącznie autostradami.

Nietypowym pomysłem na eksplorację Bałkanów jest skorzystanie z autostopu. Jeśli nie goni nas czas, a drobna nieprzewidywalność nas nie paraliżuje, to podróż stopem dostarczy ciekawych wspomnień i szczerze ją polecam.

Samolotem

W Kosowie znajduje się jeden międzynarodowy port lotniczy. Pojawienie się w jego siatce połączeń lotów węgierskiego WizzAir otworzyło Polakom drogę do łatwego i taniego dotarcia do Kosowa. Węgrzy latają z Kosowa do Budapesztu, który jest łatwo osiągalny dla Polaków.

Na oddalone o ok. 20 km od centrum miasta lotnisko w Prisztinie można dojechać transportem zbiorowym – kursuje tutaj autobus linii 1A. Autobus jeździ co godzinę spod terminalu lotniska. Bilet w 2023 r. kosztował 3€. Można też skorzystać z niedrogich taksówek. Standardowa cena za kurs między miastem a lotniskiem to 15€, lotniskowi naciągacze potrafią jednak żądać nawet 25-30€.

Na lotnisko dowożą m.in. samochody firmy Urban Taxi. Kurs możesz zamówić przez Facebooka – umawiamy się tam na godzinę odbioru i miejsce, do którego ma przyjechać taksówka. To jedna z najtańszych znanych mi opcji dojazdu do lotniska z centrum Prisztiny.

Alternatywnym pomysłem na dotarcia do Kosowa jest lot z Budapesztu do Skopje. Dzięki temu wariantowi mamy okazję zwiedzić Skopje i np. pobliski Kanion Matka. Prisztina i Skopje połączone są rozbudowaną siatką połączeń autobusowych. Przejazd zajmuje ok. 2 godzin, wliczając w to kontrolę graniczną.

Terminal lotniska w Prisztinie to niedawno wybudowany budynek z kilkoma restauracjami i sklepami wolnocłowymi, w których kupimy również pamiątki z Kosowa. Lotniskowe sklepy to jedne z niewielu miejsc w Prisztinie, które prowadzą sprzedaż jakichkolwiek pamiątek. 

Samochodem

Jeśli rozważasz dojazd do Kosowa samochodem, trzeba wziąć pod uwagę kilka warunków koniecznych do spełnienia, żeby auto mogło bez problemu przekroczyć granicę z Kosowem.

Ubezpieczenie samochodu

Kosowo nie jest członkiem ONZ, a przez to nie może należeć do Systemu Zielonej Karty – międzynarodowo uznawanego ubezpieczenia OC dla pojazdów. Zielona Karta nie obowiązuje na terytorium Kosowa.

Obowiązujące stawki można znaleźć na stronie biura Kosovo Insurance Bureau. Najpopularniejszym wariantem jest dwutygodniowe ubezpieczenie dla samochodu osobowego za 15€. Ubezpieczenie można kupić jeszcze przed wjazdem na teren Kosowa, w jednym z punktów sprzedaży zlokalizowanym na granicy.

Potwierdzenie własności samochodu

Wyruszając samochodem poza granice kraju powinniśmy być w stanie udowodnić, że jesteśmy jego właścicielem lub mamy prawo do jego użytkowania. Internetowe źródła podają, że służby graniczne w Kosowie weryfikują ten wymóg bardzo drobiazgowo.

Upoważnienie musi być potwierdzone notarialnie – usługa taka kosztuje ok. 30 zł. Dokument nie ma określonego wzoru, więc może być napisany nawet odręcznie, najlepiej w języku angielskim. Ten wymóg warto potraktować poważnie, bo nieodosobnione są przypadki zawracania kierowców na granicy – właśnie przez brak odpowiedniego upoważnienia.

Przejazd między Serbią a Kosowem

Granica serbsko-kosowska działa w specyficzny sposób. Osoby jadące w kierunku z Serbii do Kosowa są traktowani przez serbskie służby jako przemieszczający się w obrębie kraju.

Zbuntowana prowincja jest bowiem dla Serbów integralną, choć niekontrolowaną, częścią ich państwa. Kierowcy nie powinni napotkać więc żadnych trudności podczas próby przedostania się do Kosowa.

Odmiennie jest, gdy obierzemy kierunek z Kosowa do Serbii. Znajdujące się w naszych paszportach pieczątki z Kosowa i brak takich pieczątek od serbskich pograniczników to dla Serbów dowód, że znajdujemy się w ich kraju nielegalnie.

Sytuacja jest patowa, bo uzyskanie serbskiej pieczątki na terenie Kosowa jest oczywiście niemożliwe. Podobno, po zazwyczaj długim tłumaczeniu się, można przekroczyć granicę, ale nikt nie może nam tego zagwarantować.

Jeśli wolicie mieć pewność powodzenia, dobrym pomysłem jest dojazd do Kosowa przejściami granicznymi z Albanią, Czarnogórą lub Macedonią. Jeśli za wszelką cenę chcemy jednak jechać z Kosowa do Serbii, można skorzystać z możliwości wjazdu do Serbii z dowodem osobistym.

Gdy nie pokażemy na granicy paszportu, pogranicznicy nie zobaczą “podejrzanych” pieczątek i nie powinni mieć przez to pretekstu do utrudniania wjazdu. Gwarancji, że rozwiązanie zawsze zadziała, jednak nie ma.

Czy warto wykupić ubezpieczenie turystyczne przed wyjazdem do Kosowa?

Jak w przypadku każdego wyjazdu zagranicznego, wykupienie ubezpieczenia turystycznego powinno być dla Ciebie jednym z najważniejszych punktów przygotowań. Służba zdrowia w Kosowie nie należy do najlepszych. W razie konieczności, wskazana jest możliwość korzystania również z prywatnych placówek – a to zapewnia właśnie ubezpieczenie turystyczne.

Jeżeli nie posiadasz ubezpieczenia, wizyta prywatna u lekarza to koszt ok. 20€. W przypadku konieczności wykonania zabiegów medycznych, koszty mogą znacznie wzrosnąć.

Waluta Kosowa i ceny. Czy Kosowo jest drogie?

Walutą obowiązującą w Kosowie jest euro – pomimo, że kraj nie należy do Unii Europejskiej.

Historia z przyjmowaniem przez Kosowo wspólnej, europejskiej waluty była bardzo ciekawa. Po oderwaniu się kraju od Serbii, władze Kosowa nie chciały korzystać z serbskiego dinara.

Co więc zrobiły? Wymieniły po prostu wszystkie rezerwy walutowe Kosowa na euro i ustaliły, że jest ono obowiązującym środkiem płatniczym w kraju. Manewr nie był konsultowany z instytucjami europejskimi, więc Kosowa nie obowiązywały żadne wymogi dotyczące warunków przyjmowania wspólnej waluty.

Poziom cen w Kosowie jest dla turystów więcej niż akceptowalny. Pomimo, że płaci się tam w euro, nie powinieneś spodziewać się zachodnioeuropejskich cen.

Przykładowe ceny towarów i usług w Kosowie:

• woda butelkowana 1,5 l: 0,2 – 0,3 €,

• burek: 0,6 – 1 €,

• kawa (espresso, cappuccino, americano): 0,5 – 1 €,

• wizyta w restauracji (np. pljeskavica) – 2 – 3 €.

W Kosowie możesz płacić kartą w większości restauracji i dużej liczbie sklepów. Opłaca się mieć ze sobą kartę Curve. Prowizje za wypłaty z bankomatów w Kosowie często sięgają 5€. Jeśli nie będziesz w stanie znaleźć bankomaty niepobierającego prowizji – wypłać więcej środków i rób to rzadziej. Próbuj wszędzie, gdzie to możliwe, płacić kartą.

Co warto zobaczyć będąc w Kosowie? Gdzie spać?

Kosowo to na tyle niewielki kraj, że między najciekawszymi atrakcjami można się przemieszczać transportem publicznym i zamknąć zwiedzanie całego kraju w 7-8 dniach.

Prisztina

Stolica Kosowa i pierwszy punkt, który powinieneś odwiedzić podczas podróży do Kosowa. Nie jest zbyt urocza i nie obfituje w światowej sławy atrakcje, ale ma klimat, którego szukam w takich miastach. Sporo betonu i zabytków modernizmu i kulturowy misz-masz – to znajdziesz w stolicy Kosowa.

Prizren

Prizren to najpopularniejszy cel turystyczny w Kosowie i drugie, największe miasto kraju. Bardzo dobrze wspominam zwiedzanie Prizren – możecie się tam spodziewać ciekawych zabytków uwikłanych w zagmatwaną, interesującą historię miasta.

Kosowska Mitrovica

Miasto podzielone rzeką na część serbską i kosowską, a jednocześnie obraz stosunków tych dwóch narodów w pigułce. W czasie działań wojennych miasto uległo dużym zniszczeniom, ale powoli wraca do normalności. Warto odwiedzić to miasto i zobaczyć, jak żyje się w mieście podziałów. Kosowska Mitrovica kojarzy mi się z palestyńskim Hebronem – miastem podzielonym między Żydów i Palestyńczyków.

Jak poruszać się po Kosowie? Transport wewnątrz kraju

Transport publiczny w Kosowie działa znacznie lepiej, niż wskazywałaby na to bliska przyjaźń kraju z Albanią – europejską stolicą transportowego niezorganizowania.

Kosowskie autobusy międzymiastowe jeżdżą zgodnie z rozkładami jazdy i odjeżdżają z dworców autobusowych wyglądających jak te z zachodniej Europy.

W kraju istnieje również kolej, ale oferta pociągów jest szczątkowa.

Autobusy

Większe miasta Kosowa połączone są siatką połączeń autobusowych.

O godzinie odjazdu danego autobusu informuje zazwyczaj tabliczka umieszczona za szybą czołową pojazdu. Podczas moich kilku podróży zauważyłem, że kierowcy trzymają się założonego rozkładu – przynajmniej przy odjazdach z przystanku początkowego.

Możemy się spodziewać, że autobusy do głównych kosowskich miast odjeżdżają co ok. 20-30 minut.

Płatności za bilety dokonuje się już na pokładzie autobusu. Po ruszeniu z przystanku, kasjer podchodzi do każdego pasażera i sprzedaje mu odpowiedni bilet. Nie zauważyłem, żeby ktokolwiek ze współpasażerów jechał bez wydrukowanego paragonu fiskalnego.

Na głównym dworcu w Prisztinie musimy zaopatrzyć się bilet – wejściówkę, który upoważni nas do przejścia do stanowisk odjazdu autobusów.

Kasjerzy pracujący w holu dworca sprzedają wyłącznie wejściówki, a zwykłe bilety kupujemy już na pokładzie autobusu. W listopadzie 2018 r. bilet dworcowy kosztował 0,1€.

O ile w zachodniej Europie autobusy zatrzymują się, co do zasady, na wyznaczonym przystankach, to w Kosowie zasady są bardziej liberalne.

Jadąc z Prisztiny do Prizren, nasz autobus zatrzymywał się na przedmieściach obu miast nawet co kilkaset metrów, wyłapując chętnych na przejazd stojących na poboczu. Część ludzi nie zadawała sobie trudu przejścia na przystanek i na autobus czekała kilkadziesiąt metrów obok niego. Kierowca posłusznie zbierał z trasy wszystkich zainteresowanych.

Autobusy w Kosowie są tanie, chociaż warto przed ruszeniem w trasę dopytać się o cenę biletu.

Przejazd z Prisztiny do Prizren, trasą liczącą ponad 80 km, kosztował mnie 3€. Wracając tą samą drogą, za bilet zapłaciłem już 4€. Podobnie zapłacimy za przejazd ze stolicy do Peje. Autobus z Prisztiny do Mitrovicy kosztuje 1€.

Pociągi

Transport kolejowy w Kosowie istnieje, chociaż siatka połączeń pasażerskich jest szczątkowa i z punktu widzenia przyjezdnych raczej nieatrakcyjna. Dojazd do Kosowa pociągiem z Polski jest teoretycznie możliwy, ale jest czasochłonność wymaga dużego samozaparcia.

Spółka Trainkos obsługuje codzienny pociąg z Prisztiny do Peje i z powrotem oraz międzynarodowy pociąg do Skopje.

Pomimo, że na rozkładach jazdy pociąg do Macedonii jest określany jako bezpośredni, w rzeczywistości pasażerowie muszą przesiadać się na granicy (stacja Hani i Elezit) do składu macedońskiego i w nim kontynuować podróż. Główną stacją kolejową Kosowa jest Kosovo Polje (alb. Fushë Kosovë).

Koleje serbskie obsługują trasę z serbskiego miasta Kraljevo do położonej w Kosowie Mitrovicy – miasta podzielonego rzeką Ibar na część serbską i albańską/kosowską.

Komunikacja miejska w Prisztinie

Prisztina nie należy do największych europejskich aglomeracji. Najciekawsze miejsca w mieście są od siebie oddalone na tyle nieznacznie, że możemy się między nimi przemieszczać spacerując.

System komunikacji miejskiej w stolicy Kosowa jest oparty na autobusach. Większość linii jest obsługiwana przez prywatnych przewoźników. Bilet jednorazowy możesz kupić u kasjera, który jest obecny w każdym autobusie.

Na przystankach komunikacji miejskiej nie znajdziemy rozkładów jazdy. Autobusy w dni powszednie pojawiają się na przystankach często – zazwyczaj nie czekałem na nie dłużej niż 10-12 minut.

Oczekując na przystanku, zatrzyma się obok nas kilka samochodów, a kierowcy będą proponować nam podwózkę. Nie są to oczywiście oficjalne taksówki – prywatne osoby próbują w ten sposób trochę dorobić.

Jeśli obawiacie się o swoje bezpieczeństwo, to korzystajcie wyłącznie z autobusów i oficjalnych taksówek. My, spiesząc się na dworzec autobusowy, skorzystaliśmy raz z takiej podwózki – kosztowała nas łącznie 1€.

Jeśli chcemy przedostać się do centrum miasta z oddalonego nieco dworca autobusowego i jednocześnie nie przepłacać za taksówkę, warto powędrować kilkaset metrów na przystanek Lakrishte (lokalizacja: 42.65433284, 21.15040745). Stamtąd do centrum zawiozą nas autobusy linii 1, 6A, 7, 7B.

Samochód

Bezpośrednio po zakończeniu wojny w Kosowie stan dróg był katastrofalny. Solidnie wzięto za odbudowę zniszczeń i można śmiało powiedzieć, że aktualnie przemieszczenie się po kosowskich drogach jest wygodne.

Drogi między większymi ośrodkami są asfaltowe i widać, że przechodziły niedawno kapitalne remonty. Całkiem dobrze jest też w miastach, do których dotarłem – w Prisztinie i Prizren.

Wynajem samochodu można załatwić już na lotnisku lub w jednej z dość licznych wypożyczalni w stolicy. Jeśli decydujemy się na jazdę własnym samochodem to trzeba pamiętać o obowiązkowym ubezpieczeniu.

W różnych fazach zaawansowania jest budowa kilku autostrad. Droga R 6 ma docelowo połączyć Prisztinę ze Skopje przez przejście graniczne w Hani i Elezit.

Naczelnym projektem jest jednak autostrada łącząca Prisztinę z portem w albańskim Durrës. Budowa jest nadal prowadzona, chociaż założony budżet został już dawno przekroczony przez źle oszacowane koszty budowy obiektów inżynierskich. Trzecia z autostrad, R 71, połączy miasta Gjilan, Kamenica, Lipjan i Prisztina.

Dostęp do internetu w Kosowie, karty SIM, napięcie i rodzaj gniazdek

Dostęp do internetu w Kosowie jest powszechny. Bezpłatne WiFi jest dostępne w bardzo dużej liczbie kawiarni i restauracji (nie trafiłem na żadną, w której darmowa sieć nie byłaby dostępna).

Dostępu do sieci jest też standardem w hotelach, hostelach i prywatnych apartamentach.

Kosowo nie jest członkiem Unii Europejskiej, nie obowiązuje tu więc zasada korzystania z roamingu na tych samych warunkach, co w obrębie macierzystego kraju. Jeśli chcesz mieć możliwość tanich rozmów zagranicznych i korzystania z mobilnego internetu – powinieneś kupić lokalną kartę SIM.

Koszt zakupu karty z pakietem internetu 3 GB, ważnego przez 30 dni, nie powinien przekroczyć 8€ (ceny w 2020 r.). Aktualną ofertę lokalnych operatorów komórkowych możesz znaleźć na stronie Prepaid Data SIM Card.

W gniazdkach elektrycznych w Kosowie płynie prąd o napięciu 230 V. Standard gniazdek to F – będą do nich pasować wtyczki do urządzeń, z których korzystamy w Polsce.

Czy w Kosowie jest bezpiecznie?

Napięcia na linii Serbowie – Kosowianie nie są już tak wyraźne jak jeszcze kilka lat temu. Potencjalnie największe ryzyko ponownej eskalacji problemów daje Kosowska Mitrovica, w której te dwie grupy żyją bardzo blisko siebie.

W Prisztinie i Prizren już od dawna jest spokojnie, ale szczególnie w tym drugim mieście widać jeszcze sporo śladów po zamieszkach, które wybuchły tam w 2004 r.

Ogólny poziom bezpieczeństwa w granicach Kosowa jest zadowalający. Turystom grożą przede wszystkim pospolite przestępstwa – w większości drobne kradzieże. Przy zastosowaniu podstawowych środków bezpieczeństwa, nasz pobyt w Kosowie nie powinien być niczym zakłócony.

Polecane książki o Kosowie

Polskojęzycznej literatury na temat Kosowa nie ma zbyt wiele. Na rynku istnieje kilka ogólnych pozycji, w których znajdziesz też sporo informacji o Kosowie – szczególnie w kontekście konfliktów, które działy się tam na przełomie XX i XXI wieku.

Interesujące książki, które obejmują temat Kosowa:

• Kosowo jako suwerenne państwo. Teoria i praktyka – praca politologiczna dr Patrycji Marcinkowskiej. Dobra pozycja dla osób, które chcą mocniej zgłębić temat Kosowa, szczególnie pod względem kształtowania się i organizacji państwa.

• Bałkany. Raport z polskich misji – książka mówiąca o polskich misjach wojskowych, które działały na Bałkanach w latach 90. – w Chorwacji, Bośni i Hercegowinie, ale również w Kosowie.

• Serbsko-albański konflikt o Kosowo w XX wieku – najlepsza pozycja dla osób, które chcą zrozumieć tło konfliktu o niezależność Kosowa.

Z informacjami praktycznymi, które właśnie poznałeś, podróż do Kosowa nie powinna Cię w żaden sposób zaskoczyć. Podziel się ze mną w komentarzach wrażeniami, jakie zrobiło na Tobie Kosowo. Życzę Ci udanej podróży!