Mostar to turystyczny towar eksportowy Bośni i Hercegowiny. O popularności tego miasta przekonacie się wychodząc na wybrukowane kamieniem, zatłoczone o każdej porze dnia uliczki prowadzące w kierunku Starego Mostu – największej atrakcji turystycznej Mostaru. Zwiedzanie Mostaru staje się z roku na rok coraz modniejsze.

Duża część bezimiennego tłumu nie jest jednak świadoma, że tocząca się tu w latach 90. wojna zmieniła wtedy życie Mostaru w bolesną walkę o przetrwanie.

Poza znanymi zabytkami, rzucimy więc też okiem na ciągle obecne w mieście ślady wojny z lat 1992-1994.

Chcesz otrzymać darmowego ebooka „Jak samodzielnie zaplanować podróż”? Podaj swój adres e-mail, a ja prześlę Ci link do pobrania książki.

Z artykułu dowiesz się:

• gdzie leży Mostar,
• jak dojechać do Mostaru – dojazd z lotniska, wymagania paszportowe, dojazd samochodem,
• jak przebiegała wojna w Mostarze i jakie zniszczenia spowodowała,
• co zobaczyć w Mostarze – najważniejsze zabytki i ślady wojny w mieście,
• gdzie zjeść (polecane restauracje) i jak znaleźć dobre miejsce na nocleg (hostele, hotele),
• jak wyglądają praktyczne aspekty wizyty w Bośni – dostęp do internetu, waluta, ubezpieczenie turystyczne.

Jak dojechać do Mostaru?

Mostar to 5. największe miasto Bośni i Hercegowiny i największe miasto krainy, w której leży – Hercegowiny. Blisko stąd do granicy z Chorwacją (ok. 50 km) i do wybrzeża Adriatyku (80 km).

W 2013 r. w Mostarze mieszkało nieco ponad 110 000 osób.

Obywatele Unii Europejskiej mogą wjeżdżać do Bośni i Hercegowiny na podstawie dowodu osobistego. Posiadanie paszportu nie jest wymagane, ale polecam mieć ze sobą drugi dokument tożsamości – na wypadek nieprzewidzianych komplikacji lub zagubienia dowodu.

Jak dojechać samochodem do Mostaru? Gdzie zaparkować?

Mostar sam w sobie rzadko bywa celem wycieczek – polscy turyści odwiedzają go zazwyczaj przy okazji podróży nad wybrzeże Adriatyku.

Odległość do Mostaru z popularnych miejsc turystycznych Chorwacji:

• Makarska – Mostar: 90 km,
• Dubrownik – Mostar: 130 km,
• Split – Mostar: 160 km,
• Zadar – Mostar: 290 km.

Gdzie zaparkować w rejonie Starego Mostu?

Parkowanie w Mostarze w szczycie sezonu może być wyzwaniem, bo w mieście pojawia się wielu turystów chcących zobaczyć Stary Most i zatrzymać się gdzieś “na chwilkę”.

• Parking Stari Grad,
• Parking CENTAR,
• Parking MOSTAR.

Dojazd do Mostaru pociągiem z Sarajewa

Linia kolejowa z Sarajewa do Mostaru i dalej do Capljiny to jedna z najpiękniejszych linii kolejowych w Europie. Na trasie do Mostaru przejeżdżamy przez aż 99 tuneli i 65 mostów.

Rzeka Neretwa wygląda z okna pociągu tak zjawiskowo, że podróż pociągiem staje się sama w sobie atrakcją turystyczną.

Dość kiepsko jest z rozkładem jazdy pociągów. We wrześniu 2019 r. pociągi do Mostaru odjeżdżały z Sarajewa o godz. 7:15 i 16:49. W drogę powrotną pociągi wyruszają z Mostaru o 6:39 i 17:05.

Podróż zajmuje niespełna 2 godziny i mija w bardzo (!) komfortowych warunkach. Pociągi obsługują nowoczesne, hiszpańskie składy Talgo, które mogą rozwijać prędkość nawet 250 km/h. Bośniacka infrastruktura pozwala jednak na maksymalnie 80-90 km/h.

Bilet na trasę Sarajewo – Mostar kosztuje 11,9 BAM (26,5 zł). W cenie jest również rezerwacja miejsca.

Dojazd do Mostaru autobusem z Sarajewa lub Dubrownika

Między Mostarem a Sarajewem kursuje codziennie kilka autobusów. Odjeżdżają z dworca autobusowego w stolicy Bośni, który znajduje się tuż obok dworca kolejowego. Najtańsze połączenia oferuje firma Globtour. Za pośrednictwem strony BalkanViator można kupić bilety za 5 €.

Podobną siatkę połączeń znajdziemy na trasie Dubrownik – Mostar. Bilety kosztują (stan na październik 2019 r.) 15 €, a przejazd zajmuje 3 godziny. BalkanViator pokazuje, że dziennie możemy liczyć na 3 połączenia na tej trasie.

Podróż samolotem – lotnisko w Mostarze

Lotnisko w Mostarze znajduje się niespełna 8 kilometrów od Starego Mostu. To międzynarodowy port lotniczy, chociaż wygląda bardzo kameralnie.

Do portu lotniczego w Mostarze nie dolatują na razie (stan na październik 2019 r.) znane europejskie tanie linie lotnicze jak Ryanair czy Wizzair. Siatka połączeń jest dość uboga, ale można się tu dostać z Dusseldorfu, Stuttgartu i Zagrzebia.

Masz problemy ze spakowaniem plecaka przed lotem? Zobacz wskazówki, które zebrałem w artykule: Bagaż podręczny – jak się spakować przed lotem? Praktyczne wskazówki.

Lotnisko w Mostarze nie jest połączone z miastem żadnymi stałymi liniami komunikacji publicznej. Trzeba sobie radzić samemu – zamawiając taksówkę lub wypożyczając samochód.

Zwiedzanie Mostaru. Co zobaczyć?

Zwiedzanie Mostaru można bez problemu zaplanować na tylko jeden dzień. Centrum miasta jest niewielkie, a główne zabytki i miejsca warte uwagi są rozmieszczone obok siebie, w bliskim otoczeniu największej atrakcji Mostaru – Starego Mostu.

1. Stary Most

Mostar wziął swoją nazwę od słowa mostari oznaczającego “strażników mostu”. Wszystko w mieście kręci się wokół spiczastej, kamiennej przeprawy, która spina ze sobą dwa brzegi rzeki Neretwa.

Pierwotna konstrukcja powstała w 1566 r. i przez 427 lat swojej historii przetrwała szereg wojennych zawirowań.

Stąpając współcześnie po Starym Moście w Mostarze nie spacerujemy po oryginalnej konstrukcji. Ta runęła do wód Neretwy dokładnie 9 listopada 1993 r., ulegając 60 pociskom i ładunkom wybuchowym wymierzonym w most przez chorwacką armię. Poza stosem kamieni, do rzeki runęło ponad 400-letnie, otomańskie dziedzictwo kulturowe, co bardzo osłabiło morale walczących Boszniaków.

Most był symbolem jedności ludności, która zamieszkiwała Mostar przez setki lat. Przed toczącą się tu w latach 1993-1994 wojną, struktura ludności przedstawiała się następująco: 35% Boszniaków, 34% Chorwatów i 19% Serbów. Działania wojenne doprowadziły do wymuszonego podziału miasta na część chorwacką (katolicką) i bośniacką (muzułmańską).

Stary Most odbudowano dzięki międzynarodowemu wsparciu i otwarto 23 lipca 2004 r. Aktualnie obiekt znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Stary Most ma 4 metry szerokości, 30 metrów długości, a jego wysokość nad lustrem wody to 24 metry.

Warto wiedzieć:

• Skoki ze Starego Mostu to aktywność lokalnych mieszkańców, która przyciąga nad Neretwę tysiące turystów. Powstał nawet ciekawy taryfikator – aby śmiałek zdecydował się na skok “na nogi”, musi zebrać od widzów 20€. Jeśli chcemy, aby w rzece wylądował “na główkę”, zarobek musi wynieść min. 100€.

• Świetnym punktem obserwacyjnym na skaczących z mostu jest restauracja Karma położona po zachodniej stronie mostu.

• Na Starym Moście co roku odbywają się zawody z serii Red Bull Cliff Diving World Series, które przyciągają do Mostaru tłumy osób zainteresowanych formą mistrzów w skokach do wody.

• Niezbyt to rozsądne, ale powierzchnię mostu pokryto bardzo śliskimi kamieniami (a może to turyści jest tak wyślizgali?), więc japonki albo inne, kiepskie obuwie to niezbyt dobry pomysł podczas spaceru po Starym Moście. Napierający tłum i kiepska przyczepność mogą prowadzić do bliskiego spotkania z kamieniami – a to już niezbyt przyjemne.

• Tuż po zejściu ze Starego Mostu po stronie zachodniej, rozejrzyjcie się w poszukiwaniu kamienia z napisem “don’t forget ’93”, który ma przypominać o tragicznej historii miasta.

Skąd oglądać Stary Most? Gdzie zrobić najlepsze zdjęcia?

• minaret meczetu Koski Mehmed Pasha – trzeba opłacić bilet wstępu na wieżę,
• most Lučki – za darmo,
• plaża pod Starym Mostem – za darmo,
• restauracja Karma (linkowałem do niej wyżej) – świetnie miejsce na wypicie chłodnego piwa lub bośniackiej kawy z widokiem na most,
• wieża Tara (Muzeum Starego Mostu) – tylko z biletem do muzeum,
• ulica Kujundžiluk – za darmo.

2. Meczet Koski Mehmed Pasha

Meczet Koski Mehmed Pasha to najbardziej okazały budynek zachodniego brzegu Neretwy.

Obiekt powstał w 1618 r., ale wojna nie pozwoliła mu przetrwać do czasów współczesnych. To, co widzimy aktualnie w Mostarze, to wierna odbudowa meczetu.

Zastanawiasz się nad podróżą do Gruzji? Nie zwlekaj – naprawdę warto! Mój przewodnik podpowie Ci, co warto zobaczyć w Gruzji.

Co rzadkie dla meczetów, w przypadku tego budynku możliwe jest wdrapanie się po stromych, klaustrofobicznych schodach na taras minaretu, z którego dawniej muezzin nawoływał 5 razy dziennie do modlitwy. Zapewnia jeden z najlepszych widoków na Stary Most (chociaż widok z mostu Lučki też jest niczego sobie).

3. War Photo Exhibition i Muzeum Starego Mostu

Obie atrakcje Mostaru znajdują się przy Starym Moście – przy jego przeciwległych przyczółkach.

War Photo Exhibition to kolekcja ok. 50 zdjęć, które wykonał jeden autor – nowozelandzki fotograf Wade Goddard. Jako reporter pojawił się kilkukrotnie w Mostarze w czasie trwania działań wojennych i w kadrach w bardzo wymowny sposób pokazał codzienność mieszkańców Mostaru w tamtych czasach.

Na jego fotografiach widać również pozostałości po zniszczonym Starym Moście.

Wstęp do War Photo Exhibition kosztuje 6 BAM (13 zł).

Muzeum Starego Mostu to oddział Muzeum Hercegowiny, który zajmuje wieżę Tara na lewym brzegu Neretwy. Ekspozycja opowiada historię budowy mostu w XVII w., jego zniszczenie w czasie wojny w latach 1993-1994 r., plany odbudowy oraz codzienność – już po wpisie Starego Mostu na listę UNESCO.

Szczyt wieży Tata to punkt widokowy, który jak na dłoni prezentuje zabudowania starej części Mostaru.

4. Kriva Cuprija

Most Kriva Cuprija (czyli Krzywy Most) to nieco starszy, ale jednocześnie znacznie mniej okazały brat Starego Mostu. Zabytek powstał ok. 1558 r., aby pokonać naturalną przeszkodę w postaci niewielkiej rzeki Radobolja.

Niestety, pomimo, że przetrwał działania wojenne, to nieco przez nie osłabiony uległ zniszczeniu podczas powodzi w ostatni dzień 1999 r. Odbudowano go po dwóch latach i współcześnie cieszy oko będąc bardzo fotogenicznym obiektem otoczonym przez kamienne domy i zieleń.

5. Wieża Pokoju (Mostarski Zvonik Mira, Peace Bell Tower)

Raczej pomijane w przewodnikach, a całkiem ciekawe miejsce do zobaczenia Mostaru z góry. O dziwo – bez widoku na Stary Most.

Wejście, a raczej wjazdo-wejście wiąże się z niewielką opłatą. Część drogi na górę pokonuje się windą, ale ostatnie metry (całkiem ich sporo) trzeba pokonać pieszo. Niestety, miasto trzeba oglądać przez szyby. Dobrze widać tu ciekawe położenie Mostaru, niską zabudowę miasta i otaczające go wzgórza.

Wieża nie cieszy się tak wielkim zainteresowaniem turystów jak np. minaret meczetu Koski – nie widać stąd ani kawałka Starego Mostu.

6. Atrakcje w okolicach Mostaru

Jeśli planujecie zatrzymać się w Mostarze na dłużej niż jeden dzień, polecam wyjechać poza miasto i zobaczyć przynajmniej jedną z bardzo znanych atrakcji turystycznych tych okolic.

Wodospady Kravica

Jedna z głównych, a przez to najbardziej obleganych atrakcji Bośni i Hercegowiny. Kravica to zespół rozciągających się na długości 100 metrów i wysokich na 25 metrów wodospadów.

Jak dojechać z Mostaru do wodospadów Kravica: najwygodniej samochodem, którym pokonamy 43-kilometrową trasę w mniej niż godzinę. Nie dojedziemy tam bezpośrednim autobusem z Mostaru – trzeba wysiąść w Ljubuški lub w Medziugorie, a dalej skorzystać z taksówki.

Tekke w Blagaj

Blagaj przyciąga turystów z dwóch powodów. Znajdują się tu źródła rzeki Buna oraz tekke, czyli klasztor derwiszów. Miejsca niebywale fotogeniczne i warte odwiedzenia – choćby przez to, że są tak blisko Mostaru. Do wnętrza jaskini, z której wypływa Buna, można wpłynąć wynajętą łódką.

Jak dojechać z Mostaru do Blagaj: trasa liczy niespełna 14 km i można ją przebyć autobusami miejskimi. Odjeżdżają one z przystanku Španski trg – linie 10, 11 i 12.

Miałeś już okazję zwiedzić Wrocław? Zerknij na mój przewodnik po Wrocławiu, w którym znajdziesz gotowy plan zwiedzania najpiękniejszego miasta w Polsce.

Medziugorie (Međugorje)

Atrakcja spoza kręgu moich zainteresowań, tym niemniej warto wspomnieć o niej w kontekście miejsc wartych do zobaczenia w okolicach Mostaru.

Medziugorie to niewielkie miasteczko, o którym świat usłyszał dzięki rzekomym, niepotwierdzonym nadal przez kościół katolicki objawieniom maryjnym. Centralnym punktem miasta jest plac, przy którym stoi kościół św. Jakuba.

Jak dojechać z Mostaru do Medziugorie: trasa z Mostaru liczy 26 km. Między tymi miejscowościami kursuje codziennie kilka autobusów. Bilet kosztuje 4 BAM (9 zł), a podróż zajmuje ok. 40 minut.

Ślady wojny w Mostarze – ulica Maršala Tita, Razvitak

Po ogłoszeniu przez Bośnię i Hercegowinę niepodległości od Jugosławii w 1992 r. obszar kraju ogarnęła wojna. W Mostarze toczyły się początkowo walki Bośniaków i Chorwatów z Serbami, jednak po roku zwarli się również chorwaccy katolicy i bośniaccy muzułmanie.

Od 1993 r. walki stały się niesamowicie brzemienne w skutkach dla mieszkańców Mostaru i miejskiej zabudowy. Zburzono prawie wszystkie meczety i zabytki osmańskiej architektury.

Rzeka Neretwa i mosty na niej – dawniej symbol jedności chrześcijan, muzułmanów i prawosławnych (lub według klucza narodowego: Chorwatów, Bośniaków i Serbów) stały się linią podziałów etnicznych. Wojska chorwackie przemocą wypędziły ludność muzułmańską na jedną stronę rzeki.

Pomimo szerokiej pomocy finansowej Unii Europejskiej, miasto nadal nie odbudowały wszystkich zniszczeń.

Szczególnie wymowny jest obraz, który zastaniemy przy ulicy Maršala Tita. Co trzeci, czwarty, a czasami co drugi budynek nosi tutaj ślady po pociskach. Wiele obiektów to ceglane wydmuszki, z których zostały tylko uszkodzone ściany – bez okien i dachów.

Przy tej ulicy znajdziemy dawne centrum handlowe Razvitak. Budynek pozostaje zamknięty od czasów wojny, podczas której uległ znacznym uszkodzeniom.

Uwagę przyciąga ciekawa fasada budynku. Istnieją plany odbudowy budynku i ożywienia tej dzielnicy Mostaru – na razie jednak Razvitak to jedna z wielu ofiar bałkańskiej wojny.

Ślady wojny w Mostarze są wiecznie żywe również przy Placu Hiszpańskim (Španski trg), gdzie stoją ruiny banku Ljubljanska Banka.

Gdzie zjeść w Mostarze? Polecane restauracje

Po zwiedzaniu atrakcji Mostaru warto znaleźć czas na lokalne przysmaki. Najpopularniejsze są tu zdecydowanie: ćevapčići, czyli paluszki z mielonego mięsa oraz pljeskavica – grillowany kotlet z posiekanego mięsa.

Polecam przede wszystkim:

• National Restaurant Cevabdzinica Tima – Irma: mój absolutny numer jeden w Mostarze. Świetna, wyluzowana obsługa, bardzo szybko podana, smaczna pljeskavica i dostępne lokalne piwo. Ceny niewygórowane.
• Restoran Lagero: miejsce niezbyt tanie, ale gwarantujące dobrą jakość, a przede wszystkim świetny widok na Stary Most z tarasu restauracji.
• Caffe Bar Fratello: świetnie miejsce na dobrą kawę po intensywnym zwiedzaniu Mostaru.

Gdzie spać w Mostarze? Propozycje noclegów

Jeśli planujecie wyłącznie spacer po Mostarze i zwiedzanie głównych zabytków, zostawanie na noc w mieście nie będzie konieczne. Warto jednak skorzystać z bliskości innych atrakcji i ruszyć w ich kierunku rano, chwilę po obejrzeniu wschodu słońca ze Starego Mostu.

Ceny wynajmu całych apartamentów są niewiele niższe niż ceny za hostel – jeśli więc nie zależy Wam na międzynarodowej integracji, polecam wynajem całego mieszkania.

Proponowane przeze mnie noclegi w Mostarze:

• Apartment Mana – bardzo nowoczesne wnętrza i bogate wyposażenie, wysoki standard i lokalizacja kilkaset metrów od Starego Mostu. Trudno znaleźć jakąkolwiek wadę.
• Hostel Nina Mostar – niby hostel, ale standardowi pokojów dwuosobowych znacznie bliżej do hotelu. Świetna lokalizacja, śniadanie wliczone w cenę.
• Elite Guest House – pensjonat z nadal dobrą lokalizacją, ale już nieco dalej od zgiełku głównej ulicy turystycznej miasta. O guście osób kupujących wyposażenie pokojów można dyskutować – jak dla mnie wygląda trochę staroświecko. Tanio i wygodnie.
• Apartments & Rooms Mostar Story – w ofercie miłe dla oka studio z balkonem za przystępną cenę. Bardzo blisko Starego Mostu, ale jednocześnie nieco na uboczu.

Mostar – informacje praktyczne

• Waluta: w Bośni obowiązuje marka zamienna (BAM). Historycznie miała ustalony stały przelicznik z marką niemiecką, aktualnie wymienia się ją po stałym kursie na euro (1 BAM = 0,51€). Powszechne są płatności bezgotówkowe, dobrze działa karta Revolut.

Na wymianie walut możesz zaoszczędzić dzięki karcie Revolut, z której korzystam już od wielu miesięcy. Kartę można zamówić za darmo (a jeśli zrobisz to z tego linka, to wysyłka karty też będzie darmowa).

• Ubezpieczenie: Bośnia i Hercegowina nie jest członkiem Unii Europejskiej, nie obowiązuje tu więc Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego. Oznacza to, że przyjeżdżając do Bośni nie jesteśmy objęci żadną ochroną ubezpieczeniową. Bardzo wskazany jest zakup własnej polisy – są to koszty tylko kilkunastu złotych za kilkudniowy pobyt.

Czy przed podróżą wykupujesz ubezpieczenie turystyczne? Ja robię to przed każdym wyjazdem. W razie kłopotów to ubezpieczyciel pokrywa koszty pomocy medycznej, za które musiałbym zapłacić z własnej kieszeni. Sprawdź, ile kosztuje takie ubezpieczenie.

• Mieszkańcy Mostaru: na mieszkankę Mostaru powinniśmy mówić “Mostarka”, za to męski mieszkaniec miasta to Mostarczyk.
• Do poczytania:
  • szczególnie polecam reportaż Adam Sobolewskiego, w którym szeroko opowiada o walkach toczących się w Mostarze,
  • świetne zdjęcia z Mostaru zebrali w swoim tekście o śladach wojny autorzy bloga Miniomki,
  • jeszcze obszerniejszy i przepiękny zbiór fotografii z Mostaru znajdziemy na blogu Powroty.do.

Dołącz do społeczności bloga!

1. Odwiedź fanpage Bartekwpodrozy.pl na Facebooku.
2. Zerknij na profil @bartekwpodrozypl na Instagramie.
3. Pobierz DARMOWEGO ebooka “Jak samodzielnie zaplanować podróż” i otrzymuj informacje o podróżniczych okazjach i ciekawych materiałach.