Zastanawiasz się jakie atrakcje Retimno warto zobaczyć w czasie wakacji? Retimno to jedna z moich ulubionych miejscowości na Krecie dzięki malowniczym uliczkom Starego Miasta, promenadzie i okazałej twierdzy z widokiem na morze. Zwiedzenie Retimno to dobry pomysł, bo ciekawych miejsc do zobaczenia tu nie brakuje.
Zebrałem 14 atrakcji, ciekawych miejsc, które warto zobaczyć i pomysłów na to, co zrobić w Retimno. Miasto to jedna z 41 ważnych atrakcji Krety na wakacje i urlop. Przyjechałem tu podróżując po Krecie na własną rękę, korzystając z auta wynajętego na lotnisku.
Retimno to moim zdaniem jedna z najciekawszych miejscowości na urlop na Krecie. Poza obowiązkowymi i nieoczywistymi miejscami do zobaczenia, podrzucę też pomysły na dobre noclegi w Retimno i podpowiem, do jakich restauracji i kawiarni warto zajrzeć.
Dlaczego warto przyjechać do Retimno?
Retimno to urokliwe miasto położone na północnym wybrzeżu Krety, pomiędzy Morzem Egejskim a górami Psiloritis. Leży w połowie drogi pomiędzy Heraklionem a Chanią i jest trzecim co do wielkości miastem na wyspie. Dzięki temu, że miasto jest usytuowane na równinie, którą otaczają wzgórza, możesz cieszyć się malowniczymi widokami (w przeszłości strategiczne położenie pomagało bronić miasto).
Roślinność tego obszaru jest charakterystyczna dla klimatu śródziemnomorskiego – zobaczysz, m.in gaje oliwne, drzewa cytrusowe, oleandry, figowce czy palmy. Retimno leży bezpośrednio przy wybrzeżu Morza Kreteńskiego i oferuje piękne, złote plaże, np. Town Beach, plaża Platanes oraz plaża Missiria. Miasto już od starożytności było ważnym ośrodkiem handlowym, a za czasów wpływów weneckich (XVI-XVII wiek) zyskało na znaczeniu w basenie Morza Śródziemnego jako miejsce nauki i sztuki.
W Retimno oprócz architektury, która została w spadku po czasach weneckich (Fortece Wenecka, Wenecka Logga) możesz podziwiać muzułmańskie świątynie, wzniesione w czasie panowania na wyspie Imperium Osmańskiego. Stare Miasto skrywa w sobie wiele zakamarków, które czekają na odkrycie. Działający w mieście port dostarcza świeżych ryb i owoców morza – możesz ich skosztować w lokalnych restauracjach czy tawernach.
1. Przejdź się wąskimi uliczkami Starego Miasta
Zwiedzając Stare Miasto w Retimno, postanowiliśmy zrezygnować z nawigacji i pozwoliliśmy prowadzić się uroczym wąskim uliczkom. Po obu stronach ulicy Sofokli Venizelou rosną strzeliste palmy, a podczas spaceru możesz cieszyć się widokami falującego od wiatru morza. Ulica Emmanoil Vernardoy kusi do romantycznych spacerów – zachwyci Cię budynkami w pastelowych i piaskowych odcieniami, które wpasowują się w śródziemnomorską estetykę.
Na szczególną uwagę zasługuje moim zdaniem ulica Arkadiou z budynkami o kamiennych fasadach i kolorowych drzwiach, która o każdej porze dnia tętni życiem. To dobre miejsce, aby kupić pamiątkę z wakacji na Krecie – znajdziesz tu sklepiki z lokalnymi przysmakami i rękodziełem.
Przy ulicy Arkadiou działa Galini Restaurant (lokalizacja na mapie: 35.37110853, 24.475761409). Oprócz dań przygotowanych z wysokiej jakości produktów, lokal oferuje widoki na latarnię morską.
Współczesną historię Krety i lokalny folklor poznasz w Folk Museum, mieszczącym się w dawnej weneckiej rezydencji. Na pierwszym piętrze obejrzysz eksponaty z czasów II wojny światowej i wystawę narzędzi używanych w zawodzie kowala, tkacza czy lutnika. Byłem zachwycony robótkami ręcznymi, które można obejrzeć w budynku muzeum.
Ich dokładność i precyzyjność z jaką zostały wykonane są godne podziwu. W środku możesz zobaczyć gobeliny, tkane koszyki, ceramikę oraz bogatą kolekcję mebli. Moim zdaniem odwiedziny w muzeum to fajna alternatywa na spędzenie deszczowego dnia lub możliwość odpoczynku od skwaru.
Możesz skorzystać z opcji zwiedzania Starego Miasta i okolicy z przewodnikiem. To dobra okazja, aby szczegółowo poznać burzliwą historię Retimno, które przechodziło z rąk do rąk.
2. Zdobądź Wenecką Fortecę górującą nad Retimno
Na wzgórzu Paleokastro wznosi się XVI-wieczna Wenecka Forteca – największa jaką wybudowali Wenecjanie na Krecie. To świetny punkt widokowy, z którego zobaczysz wybrzeże Morza Kreteńskiego i rozciągającą się w dole miejską zabudowę Retimno – krajobrazy są szczególnie urokliwe w blasku zachodzącego słońca. Kiedy zobaczyłem jak monumentalnie wygląda forteca, w myślach od razu zacząłem porównywać ją do Twierdzy w Kłodzku – choć nie ukrywam, że stan zachowania tej pierwszej jest znacznie gorszy.
Bilety wstępu kupisz w kasie na miejscu. Proponuję Ci przeznaczyć przynajmniej godzinę na obejrzenie tej atrakcji.
Zaraz obok wejścia mieści się Muzeum Archeologiczne, w którym obejrzysz eksponaty pochodzące z czasów kultury minojskiej, m.in. biżuterię, sarkofagi, monety czy ceramikę. W centralnej części twierdzy mieści się meczet Sułtana Ibrahima. Wielka, kamienna kopuła nadaje budowli ciężkości, a grube ściany zapewniają przyjemny chłód wewnątrz. Niestety środek jest pusty – jedyne na co możesz zwrócić uwagę to kamienny mihrab i mozaika w piaskowych odcieniach, zdobiąca kopułę.
Ubierz wygodne, sportowe buty – powierzchnia jest nierówna i kamienista. Zwiedzając fortecę w upalny dzień, koniecznie zaopatrz się w wodę i okrycie głowy. Pamiętaj też o kremie z filtrem UV.
Sercem teatru Erofili jest mała, kamienna scena, a tuż przed nią na kształt półokręgu wznosi się widownia (przetestowałem krzesła i nie są zbyt wygodne). W lipcu podczas dwutygodniowego Festiwalu Renesansu na scenie teatru Erofili odbywają się przedstawienia teatralne, taneczne oraz koncerty muzyczne. Nam udało się obejrzeć występ lokalnego zespołu tanecznego. Ich występ był energiczny i radosny, a do hotelu wróciłem z bananem na twarzy.
3. Poszukaj śladów dawnych murów miejskich
Porta Guora, nazywana przez mieszkańców Megali Porta, zaprowadzi Cię prosto do klimatycznego Starego Miasta w Retimno – znajdziesz ją przy ulicy Ethnikis Antistaseos. Brama swoją nazwę zawdzięcza weneckiemu gubernatorowi Jacomo Guoroma. Brama Guora może posłużyć Ci jako punkt orientacyjny podczas zwiedzania Starówki.
Sama brama nie zrobiła na mnie wielkiego wrażenia, ale tuż za nią czekają wąskie, tętniące życiem uliczki. Wzdłuż każdej z nich natkniesz się na lokalne tawerny i restauracje, a także różne sklepiki m.in: z rękodziełem, pamiątkami czy przyprawami.
Będąc w pobliżu Porta Guora zajrzyj do restauracji Hasika, serwującej tradycyjną grecką kuchnię. Restauracja jest przytulnie urządzona, a zamówiona przeze mnie musaka (zapiekanka) z ośmiornicy rozpływała się w ustach.
Porta Guora ma łukowaty kształt, jest wykonana z rzeźbionych kamieni i wznosi się na wysokość ponad 2,5 metra. Pierwotna twierdza otaczająca niegdyś miasto powstała według planów Michele Sanmicheli (XVI wiek), a Porta Guora to jedyny zachowany do naszych czasów element tej konstrukcji. Za czasów weneckich wpływów brama prowadziła na centralny plac, gdzie stała Wieża Zegarowa (już nieistniejąca). Wejście do miasta zdobiła belka z wytłoczonym lwem św. Marka (symbol Wenecji), które obecnie znajdują się na podwórzu Loggi Weneckiej.
4. Podziwiaj morze ze Starego Portu Weneckiego
Wizytówką Retimno jest Stary Port Wenecki położony nad wodami Morza Kreteńskiego, który swoją działalność rozpoczął już w czasach bizantyjskich. Po zachodzie słońca do portu nadciągają licznie turyści, którzy zasiadają w tawernach i restauracjach rozsianych wzdłuż promenady – robi się tam wtedy dość tłoczno i głośno. Port w Retimno jest znacznie mniejszy niż ten w Heraklionie czy Chanii, dlatego wydawał mi się bardziej zatłoczony. Uważam, że wieczorny spacer nadmorską promenadą to idealny pomysł na spędzenie czasu z rodziną lub drugą połówką.
Sprawdź artykuł: Wakacje na Krecie na własną rękę – co warto wiedzieć?
Polecam Ci wejść i spróbować dań serwowanych w restauracji Zefyros. Lokal urządzony jest w morskim stylu. Nie sądziłem, że grillowana mątwa jest taka smaczna.
Na falochronie zobaczysz 9-metrową latarnię morską (nazywaną egipską), która strzeże wejścia do portu. Zbudowano ją na planie wielokąta, a jej górna część tworzy coś na kształt okręgu – mi osobiście przypomina ona minaret. Z tego miejsca możesz podziwiać cały port w Retimno i fale tworzone przez wiatr na morzu. Niestety latarnia nie pełni już swojej funkcji, ale niegdyś ostrzegała statki i łodzie oddalone od portu o około 50 metrów.
Ciekawym miejscem jest kawiarnia Olive Tree Bar-Café znajdująca się trochę na uboczu. W środku czeka na Ciebie sympatyczny właściciel i jego kolekcja starych, ale całkiem dobrze zachowanych zabawek (najstarsze z nich pochodzą z lat 20. XX wieku).
Wokół portu zlokalizowane są budynki (dawne magazyny i stocznie), które dziś są wyblakłe i naznaczone upływem czasu. W porcie zobaczysz zacumowane małe wycieczkowe jachty oraz kutry rybackie, które codziennie dostarczają świeże ryby i owoce morza do miasta (możesz kupić je bezpośrednio od rybaków).
5. Wypłyń w rejs po Morzu Śródziemnym
Z portu w Retimno możesz wyruszyć w rejs statkiem po Morzu Śródziemnym. W czasie rejsu będziesz mógł cieszyć się słońcem i zdobywać wspomnienia, które zostaną w Twojej pamięci na długo. Według mnie podziwianie zachodu słońca z morza jest niezapomnianym doświadczeniem. Amatorzy wodnych przygód mogą skorzystać m.in. z rejsu katamaranem z możliwością nurkowania czy pływania na desce SUP.
Moje wewnętrzne dziecko skakało z radości, kiedy płynąłem dużym, drewnianym statkiem z powiewającą na wietrze banderą piracką. Jeśli chcesz poczuć się jak jeden z członków załogi Kapitana Hooka, to koniecznie wybierz się w 5-godzinny rejs statkiem po Morzu Śródziemnym. W planie wycieczki znajduje się m.in. zatoka Gerani, zatoka Kavalas i malownicze jaskinie Kefalos. Przewidziany jest także czas na pływanie lub nurkowanie – jeśli nie masz swojego sprzętu to na statku możesz wypożyczyć maski i rurki do nurkowania.
6. Poznaj historię Weneckiej Loggi
Spacerując uliczkami Starego Miasta w Retimno, natkniesz się na renesansowy budynek Weneckiej Loggi. Za czasów panowania Wenecjan, w tym budynku odbywały się spotkania lokalnej arystokracji, na których omawiano istotne kwestie dotyczące finansów, polityki i gospodarki.
Przyjrzyj się tej budowli wzniesionej na planie kwadratu z charakterystycznymi arkadami o masywnych podporach i ścianach. Loggia ma za sobą dość burzliwą historię – przetrwała najazd piratów w 1571 roku, a po zdobyciu miasta przez Turków, została zamieniona w meczet Hadji Husseina (turecki zdobywca Retimno).
Dziś w murach Weneckiej Loggi mieści się sklep Ministerstwa Kultury, który oferuje zbiory książek historycznych, a także repliki najsłynniejszych zabytków dziedzictwa kulturowego Grecji (w tym ceramiki minojskiej, starożytnych rzeźb). Możesz wejść do środka i obejrzeć białe, klasyczne kolumny kontrastujące ze stropem, wykonanym z ciemnego drewna. Według mnie w mieście znajdziesz ciekawsze miejsca z pamiątkami, dlatego sam nie skusiłem się na zakupy w tym miejscu. Od budynku Loggi zaledwie 2 min pieszo dzieli Cię do morza, dlatego proponuję Ci wybrać się na długi spacer wśród szumu fal.
7. Zrelaksuj się na plażach w Retimno i w okolicy
Retimno słynie nie tylko z uroczych zakątków Starego Miasta, ale także kilku plaż, na których będziesz mógł się zrelaksować i odpocząć. Na Krecie znalazłem czyste i dobrze zagospodarowane plaże, które oferują parasole, leżaki, prysznice, a także przebieralnie. Najbliżej centrum położona jest plaża miejska (Town Beach), będąca częścią ciągnącej się na 13 km Zatoki Retimno. Woda jest ciepła, fale łagodne, a dyżur na plaży pełni ratownik, dlatego miejsce będzie dobrym wyborem dla rodzin z dziećmi. Na plaży swoje jaja składają żółwie morskie (w maju i czerwcu), więc bądź ostrożny.
W pobliżu plaży miejskiej znajduje się Barrio The Neighbourhood Cafe – Kallithea. W lokalu zamówisz i wypijesz aromatyczną kawę. W menu znajdziesz kilka propozycji słodkich śniadań, np. croissanty, pancakes. Kawiarnię urządzono w nowoczesnym stylu, jest w niej czysto i schludnie. Od progu przywita Cię uśmiechnięta obsługa.
Plażę Platanes charakteryzuje prosta linia brzegowa i turkusowy kolor wody. Zejście do morza jest łagodne, a na najmłodszych czekają nadmuchiwane zabawki. Oprócz pływania, nurkowania i opalania na plaży Platanes, możesz uprawiać sup-surfing. Około 5 km od centrum położona jest plaża Missiria. Powierzchnia plaży jest żwirowa (mniej przyjemna od poprzednich) – jeśli chcesz wejść do wody to polecam to zrobić w butach do pływania. Niestety dość często na plaży wywieszona jest czerwona flaga, czyli zakaz wchodzenia do wody (z powodu wysokich fal).
Blisko plaży Missiria znajduje się Pomnik 110 Męczenników (lokalizacja na mapie: 35.3684902, 24.50902991), który upamiętnia poległych w bitwie o Kretę w 1941 roku.
Plaża Koumbes jest oddalona od promenady, dlatego raczej nie spotkasz tutaj wielu turystów. Uważam, że plaża znacznie bardziej nadaje się na długie spacery wzdłuż morza niż do opalania czy pływania. Z plaży roztacza się ładny widok na morze, a w oddali możesz podziwiać górującą nad miastem Wenecką Fortecę. Niedaleko plaży możesz zobaczyć Święty Kościół Agia Fotini Samaritida (grecki kościół prawosławny) – już z daleka widać jego ceglano-pomarańczowy dach i ciekawe zdobienia.
8. Odwiedź ważny meczet Neratze (Neratze Mosque)
Czołowym przykładem wpływów osmańskich na Krecie jest zabytkowy meczet Neratze położony przy ulicy Emmanoil Vernardoy (w centrum Starego Miasta w Retimno). Na tle innych meczetów w mieście wyróżniają go trzy małe, półkoliste kopuły (zamiast jednej wielkiej), które zdobią budowlę.
Minaret wznoszący się na wysokość 27 m został w późniejszych latach dobudowany i ozdobiony dwoma balkonami (znajdują się najwyżej w całym mieście). Kiedy podszedłem bliżej meczetu, dostrzegłem, że budynek posiada renesansowy portal i masywne, drewniane drzwi z dwoma kołatkami.
Obecnie meczet nie pełni już swojej funkcji, ale został przekształcony w szkołę muzyczną. Moim zdaniem zagospodarowanie starego meczetu w ten sposób było dobrą decyzją – budynek nie niszczeje, a służy kolejnym pokoleniom do rozwijania swoich pasji i talentów. Niestety nie jest on udostępniony do zwiedzania dla turystów, więc nie było nam dane przekonać się, co budynek skrywa w środku (czego bardzo żałuję).
W pobliżu dawnego meczetu Neratze znajdziesz budynek z nietypowym muralem – Candy Shop Mural (lokalizacja na mapie: 35.369006042, 24.473841347) Jego kolory już nieco wyblakły, ale nadal można dostrzec detale w postaci domku na drzewie, ptaków, straganu ze słodyczami i człowieka z mieczem.
9. Obserwuj życie miasta nad fontanną Rimondi
Zwiedzając Stare Miasto w Retimno nie możesz pominąć fontanny Rimondi, będącej renesansowym dziełem sztuki (to jedyna fontanna z tamtego okresu, która przetrwała w mieście do naszych czasów). Cztery półkolumny, które tylko częściowo wystają z muru, tworzącego fontannę, zostały wykonane w porządku korynckim – składają się z kapitelu trzonu i bazy.
Sprawdź artykuł: Kreta: gdzie jechać na wakacje? TOP 19 miejsc na urlop
Kamienną budowlę zdobią trzy lwie głowy, z których tryska woda i można się nią ochłodzić w upalne, letnie dni (woda jest przyjemnie chłodna, ale nie radziłbym jej pić). Nad nimi widnieją łacińskie napisy Liberalitatis (hojność) oraz Fontes (źródła), a wykonawcami fontanny byli kreteńscy rzemieślnicy.
Turkowie nad fontanną Rimondi wybudowali zadaszenie (obecnie można zobaczyć tylko jego niewielki fragment). W 1913 roku kopułę uszkodziła limuzyna premiera Grecji Eleftheriosa Venizelosa, która nie była w stanie zmieścić się w wąskich uliczkach.
Fontannę nazwano na cześć jej fundatora – Alvize Rimondigo (ówczesny gubernator Retimno). Za czasów weneckiej świetności fontanna wraz z Wieżą Zegarową (lokalizacja na mapie: 35.36997582, 24.475773998) i Loggią wyznaczała granice starego placu (dziś fontanna mieści się na placu Platonów).
W pobliżu spotkasz turystów, którzy przybywają licznie, aby zobaczyć tę słynną fontannę – jest to też dobre miejsce na zakończenie zwiedzania Starówki. Wokół fontanny zlokalizowanych jest kilka lodziarni, np. Yog-inn Frozen Greek Yogurt czy Teddy’s Frozen Yogurt & Ice Cream, gdzie zjesz smaczne lody.
W pobliżu fontanny Rimondi znajduje się restauracja Raki Ba Raki, gdzie w restauracji zajadaliśmy się krewetkami (nie były przeciągnięte, co często zdarzało w innych lokalach). Ceny są przystępne i idą w parze z jakością. W środku jest dużo kolorowych akcentów, na ścianach wiszą doniczki ze świeżymi ziołami (pięknie pachną). Przy restauracji działa ogródek, w którym można usiąść i cieszyć się grecką ucztą na świeżym powietrzu.
10. Odpocznij w Ogrodzie Miejskim od upałów (Municipal Garden)
Po obejrzeniu Kościoła Świętych Czterech Męczenników ruszyliśmy na poszukiwania cienia i kawałka zieleni, które udało się nam znaleźć w Ogrodzie Miejskim. Park znajduje się na południe od Starego Miasta (nieco na uboczu), dlatego odpoczniesz w nim od gwaru i turystów. Roślinność w Municipal Garden jest typowa dla klimatu śródziemnomorskiego – zobaczysz tam palmy, figowce czy oleandry. Pnie drzew porasta bujny bluszcz, który wspina się aż pod samą koronę. W centrum parku znajduje się niewielka fontanna, obsadzona dookoła niskimi trawami ozdobnymi i kwiatami.
W parku znajdują się ujęcia wody pitnej, z których każdy może skorzystać. To dobre miejsce na uzupełnienie zapasów wody (nie musisz wtedy kupować wody w sklepie, więc zaoszczędzisz trochę pieniędzy).
W Ogrodzie Miejskim na dzieci czeka plac zabaw z huśtawkami, rusztowaniami do wspinaczki i zjeżdżalniami. Na terenie parku możesz też spotkać dzikie kreteńskie kozy (kri-kri), które mają swój własny wybieg – lepiej nie dokarmiać ich na własną rękę.
Odpoczywając na ławce do naszych uszu docierały dźwięki cykad (najgłośniejsze owady na świecie), których domem są krzewy i drzewa rosnące w parku. Niektórym może to przeszkadzać, ale ja wychodzę z założenia, że lepiej słyszeć hałasy natury niż silników samochodowych. ;)
11. Poznaj lokalną historię w Muzeum Archeologicznym (Archaeological Museum)
Miłośnicy archeologii i nie tylko oni mogą odwiedzić Muzeum Archeologiczne, które mieści się w kościele św. Franciszka w Retimno. W nawie zachodniej kościoła dokonano wykopaliska, które odsłoniło prymitywne groby jamowe, pochodzące z czasów oblężenia miasta przez Turków w XVII wieku. Do środka zaprowadzą Cię stare, zabytkowe drzwi ozdobione portalem i kolumnami po obu stronach. W zbiorach muzeum znajdziesz wykopaliska archeologiczne znalezione na terenie miasta i w jego okolicy.
Wstęp do Muzeum Archeologicznego jest płatny (bilety kupisz na miejscu w kasie), a godziny otwarcia i cennik sprawdzisz na stronie internetowej atrakcji. Zwiedzanie nie powinno zająć Ci dłużej niż 30 min. W muzeum znajdziesz chwilę wytchnienia od upału na zewnątrz.
Najstarsze z eksponatów datowane są na 3500-2900 wiek p.n.e. (epoka neolityczna). Muzeum jest dużo mniejsze niż to w Heraklionie, ale oferuje ciekawe przedmioty pochodzące z epoki hellenistycznej i rzymskiej. Moim zdaniem warto przyjrzeć się posągowi Afrodyty z marmuru, który jest rzymską kopią Afrodyty z Milos. Obejrzysz tu także bogato zdobione naczynia ceramiczne, narzędzia i broń, figurki, biżuterię oraz monety, pochodzące z obiektów mieszkalnych i pochówków. Tabliczki informacyjne pomogą Ci poznać dokładne pochodzenie i zastosowanie poszczególnych przedmiotów wchodzących w muzealne zbiory.
12. Muzeum Sztuki Współczesnej
Muzeum Sztuki Współczesnej jest najważniejszą placówką tego typu na Krecie, więc obowiązkowo musiało się znaleźć w moim planie zwiedzania Retimno. Budynek muzeum jest niewielki, ale ma 2 piętra, a w swoich zbiorach posiada dzieła współczesnej sztuki greckiej (od 1950 roku do czasów obecnych). Oprócz obrazów i rzeźb, zobaczysz w nim także instalacje artystyczne i asamblaże (odmiana kolażu), które wyszły spod ręki Yiannisa Adamakosa, Despo Magoni czy Eleni Zouni. W kolekcji muzeum możesz obejrzeć dzieła sztuki hiperrealistycznej, geometrycznej oraz minimalistycznej. Mi najbardziej do gustu przypadły obrazy reprezentujące abstrakcjonizm – interpretując je mogę puścić wodze fantazji. ;)
Muzeum Sztuki Współczesnej jest położone przy ulicy Mesologiou. Wstęp do obiektu jest płatny, a bilety kupisz tylko w kasie na miejscu.
Na szczególną uwagę zasługują obrazy Lefterisa Kanakakisa, który pochodził z Retimno. Jego twórczość jest znana na świecie – malował głównie martwą naturę i wnętrza, akty kobiece oraz portrety. Jedna z muzealnych wystaw oferuje także dzieła poświęcone sztuce cyfrowej i konceptualnej. Budynek jest klimatyzowany – bardzo ucieszył mnie ten fakt, bo podczas naszej wycieczki po Retimno temperatura na zewnątrz przekraczała 35 stopni Celsjusza. Na zobaczenie wszystkiego w muzeum proponuję Ci przeznaczyć około godziny, tak aby mieć czas na rozmyślania i chłonięcie sztuki.
13. Zobacz najciekawsze kościoły, klasztory i meczety Retimno
Kościoły na Krecie mają bogatą historię, a swoją architekturą zachwycają nie tylko wiernych, ale i turystów. W swoim wnętrzu skrywają bogato zdobione ikonostasy, ołtarze czy mihraby. W Retimno i okolicy zobaczysz świątynie, które po opanowaniu wyspy przez Turków zostały przebudowane na meczety. Oprócz znaczenia religijnego, kościoły na Krecie odegrały istotną rolę w walce o niepodległość, służąc jako schronienie dla powstańców.
Kościół Świętych Czterech Męczenników (Church Of Four Martyrs)
W drodze do Ogrodu Miejskiego, proponuję zatrzymać się przy ulicy Gerakari, aby zobaczyć kościół Świętych Czterech Męczenników z 1975 roku. Świątynia powstała na planie krzyża, posiada niewielką kopułę oraz dwie wieże w fasadzie. Elewacja w odcieniach beżu kontrastuje z ceglano-pomarańczowym dachem, a łuki nad oknami i drzwiami wejściowymi nadają świątyni lekkości. Ten grecki kościół prawosławny został poświęcony Aggelisowi, Manouilo, Georgiosowi i Nikolaosowi – greckim męczennikom, którzy zginęli w czasie tureckiego oblężenia Mesologii w 1824 roku.
Mimo licznych okien, w środku panuje niewielki półmrok, który wprowadzi Cię w tajemniczy nastrój. Kiedy wszedłem do kościoła, mój wzrok machinalnie powędrował po ścianach zdobionych polichromiami. Cerkiew podzielona jest na trzy nawy, a prezbiterium pokrywają ikony Fotisa Kontoglou. Z sufitu zwisają dwa duże, złocone żyrandole, które rzucają delikatny strumień światła na ikony oraz polichromie, przedstawiające sceny Pisma Świętego i z życia patronów prawosławnej świątyni.
Meczet Kary Musa Paşa (Mosque of Kara Musa Pasha)
Na meczet Kary Musa Paşa natknęliśmy się przypadkiem, zwiedzając bez planu ciasne, urokliwe uliczki. Po tureckim najeździe, istniejące miejsca kultu zamieniono na meczety – taki sam los spotkał wenecki Klasztor św. Barbary, który niegdyś mieścił się w murach dzisiejszego meczetu przy ulicy Arkadiou. Świątynia to typowy przykład osmańskiej architektury – niestety została trochę zaniedbana, a na jej terenie spotkasz wylegujące się koty. Budowlę wieńczą dwie kopuły, ale według mnie całość wygląda nieco topornie – jak wielka geometryczna bryła (nawet obecne łuki nie są w stanie nadać jej wyglądowi lekkości).
Wejście do środka nie jest możliwe, zabytek można obejrzeć tylko z zewnątrz. Meczet otaczają ogrody i drzewa, a na dziedzińcu zobaczysz dwu-fasadową fontannę. Służyła ona wyznawcom do rytualnego mycia przed wejściem do środka, a także dostarczała wody mieszkańcom miasta. Z minaretu, który kiedyś był częścią meczetu, pozostał tylko fragment jego podstawy. Obok świątyni znajdują się stele nagrobne i mauzoleum, w którym najprawdopodobniej spoczywa Kara Musa Pasha – Wielki Admirał floty Imperium Osmańskiego.
Kościół św. Franciszka (Church of St Francis, Agios Frangiskos)
W murach kościoła św. Franciszka obecnie działa Muzeum Archeologiczne. Świątynia została wybudowana w czasie panowania Wenecjan na Krecie i była głównym miejscem dla Zakonu Franciszkanów. Jakimś cudem kościół nie został przebudowany na meczet po zajęciu wyspy przez Turków, ale pełnił inną funkcję niż sakralną – był przytułkiem dla ubogich. Moim zdaniem warto zobaczyć kościół św. Franciszka z zewnątrz – na tle innych świątyń wyróżnia go renesansowe wejście z kolumnami w stylu korynckim. Bez wchodzenia do środka możesz zobaczyć także dwie kaplice (niestety dość mocno zniszczone).
Do świątyni przylega wenecka brama (Venetian Gate), która zachowała się w dobrym stanie. Brama posłuży Ci jako tło do zrobienia fajnego zdjęcia, a przechodząc przez nią znajdziesz się na małym placu z fontanną i ławkami, gdzie możesz usiąść i zrobić sobie krótką przerwę. Obok kościoła św. Franciszka znajduje się wejście do dawnej szkoły tureckiej, w której dziewczęta uczyły się języka tureckiego i greckiego. Dziś budynek to szkoła podstawowa, wpisana na listę zabytków Retimno.
Klasztor św. Ireny (Aghia Irini)
Klasztor św. Ireny został wybudowany przed 1362 rokiem i jest jednym z najstarszych świątyń na wyspie. Leży na wysokości 260 m n.p.m u stóp góry Vrisinas – moim zdaniem z daleka bardziej przypomina twierdzę niż kościół. Na teren klasztoru wejdziesz za darmo, spotkasz tam sympatyczne zakonnice, które płynnie mówią po angielsku i zapoznają Cię z historią obiektu. Siostry oprowadzają po warsztacie tkackim, w którym własnoręcznie produkują tkaniny na szaty kapłańskie. Podczas wizyty w tym miejscu można też zajrzeć do małego muzeum klasztornego, starego młyna oliwnego oraz kaplic (Rafaela, Ireny, Mikołaja).
Klasztor położony jest około 5 km od centrum Retimno. Do celu możesz dojechać autobusem miejskim relacji Rethymno-Chromonastiri, jednak polecam Ci wybrać dojazd samochodem – nie będziesz wtedy musiał dostosowywać planu dnia do rozkładu jazdy.
Góry Vrisinas to dobry punkt widokowy na leżące w dole Retimno, a w oddali zobaczysz również górzyste tereny Krety, odcinające się na tle błękitnego nieba. Teren klasztoru zdobią kwitnące krzewy i drzewka cytrynowe, których gałęzie uginają się od dorodnych owoców. Klasztor św. Ireny to mała, trójnawowa świątynia, obok której znajduje się kościół św. Katarzyny i św. Eufemii, który nie został jeszcze odnowiony.
Zakonnice utrzymują się same i można je wspomóc poprzez zakupy w sklepiku, który działa przy klasztorze. Ja zdecydowałem się na oliwę z oliwek, produkowaną przez zakonnice, ale oprócz tego w asortymencie znajdziesz tekstylia, rękodzieło czy biżuterię.
Kościół Matki Bożej Anielskiej (Church of Our Lady of the Angels)
Zaledwie 3 min spaceru spod Meczetu Neratze dzieli Cię do XVI-wiecznego kościoła Matki Bożej Anielskiej. Warto zatrzymać się tu na kilkanaście minut i zobaczyć tę świątynię zbudowaną na planie krzyża. Ściany cerkwi w odcieniach kości słoniowej są zadbane i pięknie jaśnieją od promieni słońca. Świątynię zdobi dzwonnica z czterema dzwonami, które wzywają wiernych na modlitwę. Mieszkańcy Retimno nazywają ją Mikri Panagia (co oznacza Mała Dziewica Maryja) w celu odróżnienia jej od Megali Panagia (Wielkiej Dziewicy).
Kościół został zbudowany przez zakon Dominikanów tuż przed najazdem Imperium Osmańskiego, a jego patronką była Magda Magdalena. W okresie panowania Turków został przekształcony w meczet – dobudowano do niego mihrab oraz minaret. Cerkiew jest dużo mniejsza niż kościół Świętych Czterech Męczenników, ale ma w sobie coś, co przyciąga wzrok. W centralnej części trójnawowej świątyni stoi niewielki ikonostas z ciemnego drewna, który zdobią pozłacane ikony. Mnie w świątyni najbardziej urzekł emanujący z jej wnętrza spokój, który daje możliwość poskładania swoich myśli.
Tuż obok Meczetu Neratze znajduje się Stella’s Kitchen. Lokal prowadzi sympatyczna, starsza Greczynka. W środku nie ma za wiele miejsca, ale właścicielka wkłada całe swoje serce w przygotowywane dania. Najedliśmy się tam do syta, a najbardziej smakowała mi sałatka grecka, składająca się ze świeżych warzyw i sera feta. W lokalu panuje rodzinna atmosfera, a obiady smakują jak u mamy.
14. Pojedź na jednodniową wycieczkę po okolicy Retimno
W Retimno zobaczysz piękne plaże, ciekawe zabytki architektury weneckiej i osmańskiej, a także poczujesz prawdziwy śródziemnomorski klimat. Na osoby, które lubią aktywnie spędzać czas wakacji, czekają dodatkowe atrakcje, a także możliwość wędrówek po kreteńskich szlakach.
Sprawdź artykuł: 40 atrakcji Krety – co warto zobaczyć na największej wyspie Grecji?
Jednodniowe wycieczki z lokalnym przewodnikiem
Możesz wybrać się na całodniowe safari Land Rover w Georgioupolis, w czasie którego doświadczysz odrobiny adrenaliny. Z wozu o napędzie 4×4 możesz podziwiać piękne krajobrazy roztaczające się ze wzgórz Krety. Miłośnicy pieszych wędrówek mogą zdecydować się na całodniową wycieczkę do wąwozu Samaria (do pokonania będzie dystans 18 km).
Przewodnik oprowadzi Cię po dzikich terenach Parku Narodowego Samaria Gorge. W czasie wędrówki zobaczysz wioskę Agia Romeli, gdzie odpoczniesz i skosztujesz tradycyjnej, greckiej kuchni. Niżej znajdziesz kilka innych propozycji wycieczek dobrze ocenianych przez uczestników.
Klasztor Arkadi
Po północno-zachodniej stronie góry Psiloritis (na wysokości 500 m n.p.m) wznosi się klasztor Arkadi. Ten XIV-wieczny kościół stał się symbolem poświęcenia i heroicznej walki o niepodległość, którą Kreteńczycy toczyli z Turkami w 1866 roku. Świątynia została zbudowana na planie prostokąta, a mój wzrok przyciągnęły krużganki z kamiennymi łukami oraz kamienna fasada. Dziedziniec jest pięknie ukwiecony, ale moją uwagę przykuł głównie stary cyprys, w którym do dzisiaj tkwi turecka kula.
Najwięcej emocji wzbudził we mnie budynek prochowni, którego strop runął w wyniku eksplozji – kobiety i dzieci znalazły się w sytuacji bez wyjścia i chcąc uniknąć dostania się do tureckiej niewoli, padła decyzja o wysadzeniu budynku. Na terenie klasztoru Arkadi znajduje się refektarz, w którym dokonano egzekucji pozostałych powstańców (obecnie mieści się w nim muzeum). Obejrzysz w nim bogato zdobione ikony i krzyże, broń używaną w czasie oblężenia, szaty liturgiczne czy ręcznie przepisywane kodeksy. Zwiedzanie zakończyliśmy przy Pomniku Bohaterów, w którym zgromadzono szczątki kreteńskich bohaterów.
Wioska Lappa
Współczesna osada nazywana Argyroupolis powstała na miejscu starożytnego miasta Lappa (według legend założona przez Agamemnona). Antyczne elementy, które wydobywają mieszkańcy Argyroupolis, wykorzystują do ozdabiania swoich domów – nadają im drugie życie i tworzą nietuzinkowe połączenia. Spacerując uliczkami tej miejscowości, co krok spotykałem antyczne kolumny, które pełniły funkcję kwietnika, schody zdobione przez starożytne nadproże lub ściany domów pokryte rzymską mozaiką.
Wędrując kamienną drogą, dotarliśmy pod kościół Świętych Pięciu Dziewic, który dziś jest miejscem licznych pielgrzymek. Wąwóz, w którym położona jest świątynia, porastają głównie platany, z czego najstarszy z nich liczy ponad tysiąc lat. Polecam Ci zobaczyć cmentarz Antica Lappa – na jego terenie znajdują się grobowce datowane na 4 wiek p.n.e. Wioska jest spokojna i nie spotkasz w niej tłumów – to idealne miejsce do wyciszenia się i kontaktów z miejscowymi, którzy są przyjaźni i mili.
Źródła Argiroupoli
W wiosce Lappa na Krecie znajdziesz liczne potoki i strumienie, które płyną ze źródeł Argiroupoli, np. potok Mouselas, potok Argyroupolis czy potok Petres. To naturalne cieki wodne, które dodają uroku okolicy i tworzą malownicze krajobrazy. Wokół źródeł Argiroupoli zlokalizowane są restauracje i tawerny serwujące lokalne potrawy. Moim zdaniem Taverna Kastro zasługuje na Twoje odwiedziny – zjesz w niej dolmadakię, czyli roladki z ryżem (ku mojemu zdziwieniu podano je w kwiatach cukinii, a nie jak zwykle w liściach winogron).
Wąwozy porośnięte bujną roślinnością zapewnią Ci cień i możliwość odpoczynku od intensywnego, greckiego słońca. Byłem oczarowany wodospadami, które miałem okazję zobaczyć w wąwozie Kurtaliotiko. Tworzą one kaskady, a spływająca po nich woda wydaje przyjemny szum. Polecam Ci zrobić sobie dłuższy spacer ścieżkami (wąwóz ciągnie się na 3 km) ścieżkami wąwozu, podczas których będziesz miał możliwość obcowania z dziką naturą. Nam wędrówka (z krótkimi przystankami) zajęła 2,5 godziny.
Jezioro Potami
Jezioro Potami to sztuczny zbiornik wodny, na którym znajduje się zapora. Woda ma turkusowy odcień, jest bardzo czysta i żyją w niej różne gatunki ryb. Znajdziesz tam kilka punktów widokowych, z których można podziwiać jezioro i otaczające go wzgórza. Moim zdaniem jednym z najlepszych miejsc do urządzenia pikniku jest klif ze sporym eukaliptusem (lokalizacja na mapie: 35.28334687, 24.57036694)- możesz usiąść na trawie w jego cieniu i cieszyć się pięknem natury. Jezioro Potami to jeszcze niezbyt popularna atrakcja na Krecie, dlatego nie ma tam wielu turystów.
Wzdłuż zbiornika biegną ścieżki, które nadadzą się do spacerów lub jazdy na rowerem. Możesz skorzystać z usług Cafe Gidospito – wypijesz w niej świeżo wyciskane soki owocowe (moje serce skradł sok pomarańczowy). Nieco ponad 5 min drogi spod kawiarni dzieli Cię od pozostałości po osmańskim forcie (lokalizacja na mapie: 35.28478329, 24.566318810), ale prowadząca do niego trasa jest nierówna.
Możesz zdecydować się na safari quadem z Retimno. Podczas wycieczki przemierzysz górskie szlaki niedaleko miejscowości Maroulas, z których możesz podziwiać panoramiczne widoki na okolicę, z krótkim odpoczynkiem nad jeziorem.
Plaża Preveli
Plaża Preveli to jedna z najpiękniejszych plaż na Krecie, leżąca na wybrzeżu Morza Libijskiego, tuż przy ujściu rzeki Kourtaliotis. Moje serce skradły bujne gaje palmowe, które otaczają plażę, a dookoła niej wznoszą się strome klify – sprawia to, że dostęp do plaży jest nieco utrudniony. Czułem się tam jak na tropikalnej wyspie, a moje oczy cieszył złoty piasek i czysta, turkusowa woda, w której można pływać czy nurkować. Moim zdaniem warto wybrać się na spacer wokół rzeki i plaży, aby odkryć malowniczo położone zatoczki i poszukać punktów widokowych na morze.
Zarówno w sezonie wakacyjnym, jak i poza nim, miejsce jest licznie odwiedzane przez turystów – jeśli chcesz nacieszyć się pięknem plaży w ciszy, to polecam Ci pojawić się tutaj w godzinach porannych (najlepiej między godziną 8 a 10). Na plaży nie znajdziesz leżaków czy parasoli, ale rosnące palmy dają przyjemny cień.
Możesz zdecydować się na jednodniową wycieczkę ze zwiedzaniem i odpoczynkiem na plaży Preveli, plaży Damnoni oraz plaży Kourtaliotiko. W pobliżu plaży położony jest klasztor Preveli, w którym ukrywali się powstańcy kreteńscy w czasie walk o niepodległość wyspy.
Gdzie spać w Retimno? Polecane noclegi
Retimno jako trzecie co do wielkości miasto na Krecie ma dobrze rozwiniętą sieć noclegową. Znajdziesz w nim dużo ofert zakwaterowania w dobrej cenie i lokalizacji. Szczerze mogę Ci polecić Constantine Fortezza Rooms, zlokalizowane zaraz przy Muzeum Archeologicznym w Retimno. Apartamenty wyposażone są w telewizor, a większość z nich posiada także balkon lub taras. Właściciele obiektu są bardzo uczynni i mili – udało mi się nawet odzyskać po kilku dniach kurtkę, której zapomniałem zabrać w dniu wymeldowania. ;)
Jeśli chcesz, żeby pierwszą rzeczą, którą zobaczysz po przebudzeniu było morze, rozważ apartamenty Meltemi Coast Suites położony przy plaży. W okresie wakacyjnym oferty zakwaterowań w przystępnych cenach szybko znikają, dlatego nie zwlekaj z rezerwacją noclegu. Zaoszczędzisz w ten sposób trochę pieniędzy, które będziesz mógł przeznaczyć na atrakcje turystyczne.
Jeśli chcesz odpocząć od ulicznego zgiełku, proponuję Ci wybrać nocleg zlokalizowany na obrzeżach miasta. Możesz zdecydować się np. na Ikia Mia, który oferuje ogród i pokoje z klimatyzacją. Trochę dalej położone jest StelSif Studio’s (ponad 3 km od centrum miasta) w miejscowości Atsipopoulo, gdzie znajdziesz trochę spokoju i ciszy.
Zwiedzanie atrakcji Retimno – wskazówki i informacje praktyczne
Retimno to jeden z głównych ośrodków turystycznych Krety, położony na jej północnym brzegu. Każdego roku przyciąga turystów z całego świata – szczególnie w sezonie letnim miasto tętni życiem. Przygotowałem dla Ciebie kilka praktycznych wskazówek z własnego doświadczenia, które ułatwią Ci planowanie wakacji i pobyt w tej części wyspy:
- wynajmij samochód na kilka dni – z lotniska w Chanii lub Heraklionie bez problemu dojedziesz komunikacją publiczną do Retimno, ale wygodniejszą opcją będzie przemieszczanie się samochodem (możesz też rozważyć wypożyczenie auta tylko na kilka dni). Dzięki temu czułem się bardziej niezależny w planowaniu swojego urlopu i mogłem zwiedzać okoliczne wioski Krety, które mają urok, jakiego nie znajdziesz w większych miastach. Niżej znajdziesz najtańsze dostępne modele auta w wypożyczalni, z której korzystałem na Krecie.
- unikaj picia wody bezpośrednio z kranu – pij tylko i wyłącznie wodę butelkowaną ze sklepu. W Grecji w wodzie znajdują się środki odkażające, dlatego woda ma specyficzny smak (spróbowałem i mi nie mogła przejść przez gardło). Proponuję Ci zapytać obsługi o jakość wody w hotelu, w którym nocujesz. Najlepiej do płukania zębów również używaj wody z butelki,
- zabierz ze sobą trochę gotówki – miej na uwadze to, że nie w każdym miejscu zapłacisz kartą. W mieście znajduje się wiele mniejszych sklepów i restauracji, które uznają tylko płatność w gotówce. Za bilety na niektóre atrakcje także zapłacisz wyłącznie gotówką. Wypłaty bez prowizji dokonasz w sieci bankomatów Piraeus Bank i Eurobank,
- nie pal papierosów w zamkniętych miejscach publicznych – na Krecie obowiązuje zakaz palenia papierosów w publicznych miejscach zamkniętych (w restauracjach, pubach). Złamanie tego zakazu wiąże się z karą grzywny w wysokości od 50 do 500 euro – dość spora sumka, którą lepiej przeznaczyć na inne przyjemności. Właściciele miejsc noclegowych mogą mieć wyznaczone specjalne pomieszczenia dla osób palących,
- nie zostawiaj wartościowych rzeczy w bagażniku – wynajęte auta łatwo odróżnić od lokalnych pojazdów (wypożyczalnie mają często białe samochody i podobne modele). Niektórzy uważają, że turyści podróżują z wartościowymi przedmiotami, dlatego zdarzają się przypadki kradzieży z bagażników wynajętych samochodów. Z tego powodu nie polecam zostawiania rzeczy w bagażnikach, nawet na krótko.
Jak dojechać do Retimno z Chanii i Heraklionu?
Retimno położone jest 58 km od Chanii i 78 km od Heraklionu. Do Retimno z obu portów lotniczych dostaniesz się autobusami międzymiastowym KTEL, które obsługują zachodnią część wyspy. Autobusy kursują regularnie, a ich dużą zaletą są tanie bilety (aktualne rozkłady jazdy znajdziesz na stronie internetowej KTEL Crete). Na Krecie nie ma rozwiniętej sieci kolejowej, dlatego nie da się poruszać po niej pociągiem.
Po wyspie najwygodniej będzie Ci poruszać się samochodem, który możesz wypożyczyć na lotnisku w Chanii lub w Heraklionie (również bez kaucji). Prawie zawsze korzystam z wypożyczalni samochodów i jestem zadowolony z tego, że mogę się swobodnie poruszać i zwiedzać miejsca, które są położone nieco dalej od centrum miasta. Dużym plusem jest także uniezależnienie się od rozkładów jazdy komunikacji miejskiej – możesz poświęcić na zwiedzanie atrakcji tyle czasu, ile tylko chcesz. Wypożyczenie samochodu daje też możliwość postoju w dowolnym miejscu i czasie.