Ushguli to samotna, górska osada w Gruzji – jeszcze niedawno zimą praktycznie odcięta od świata. Przyjechałem tu zobaczyć kamienne wieże strażnicze Swanetii i sprawdzić, jak wygląda życie w zakątku Kaukazu wpisanym na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Zespół wiosek Ushguli leży na wysokości ok. 2100 m n.p.m. u stóp Szchary – najwyższego szczytu Gruzji.
Ushguli to jedna z najbardziej wyjątkowych atrakcji, które warto zobaczyć w Gruzji. Dotarłem do Ushguli zimą podróżując po Gruzji na własną rękę, ale Swanetia jest popularna przez cały rok. Turyści przyjeżdżają tu latem i wiosną na trekkingi np. na lodowiec Szchara albo przełęcz Zagar.
Przygotowałem praktyczny przewodnik, w którym pomogę Ci zaplanować wyjazd do Ushguli. Opowiadam m.in. o dojeździe do Swanetii i dalej z Mestii do Ushguli, zwiedzaniu wiosek i propozycjach noclegów.
Dlaczego Swanetia i Ushguli są tak wyjątkowe?
Ushguli to wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO zespół czterech wiosek, który słynie z miana jednego z najwyżej położonych, stale zamieszkanych miejsc w Europie. Wioski leżą w górnej Swanetii.
Ushguli było przez lata synonimem niedostępności. Przez część roku droga prowadząca do Ushguli była całkowicie nieprzejezdna lub tak trudna do pokonania, że nie każdy kierowca się na to decyduje. Warunki drogowe się poprawiły, ale nadal nie jest to “bułka z masłem”.
Zamieszkiwany przez Swanów wysokogórski region znajduje się w północno-zachodniej części kraju, blisko granicy z Rosją i Abchazją. Przez wiele lat rejon ten uznawano za jeden z najtrudniej dostępnych – przynajmniej w tej części globu.
Mieszkańcy, porozumiewający się lokalnym językiem swańskim, bardzo luźno powiązanym z językiem gruzińskim, przez wieki słynęli z dwóch cech: gościnności i waleczności. O ile tę pierwszą cechę można potwierdzić już po kilku godzinach spędzonych w Gruzji, to po wyjaśnienie drugiej należy zagłębić się w historię tego regionu.
Odizolowany od reszty świata, otoczony ze wszystkich stron wysokimi górami, słynie do dzisiaj ze swojej nieuległości i suwerenności. Na przestrzeni wieków aż ośmiu książąt próbowało zawładnąć tymi terenami. Każdy z nich poniósł jednak klęskę, opierając się naporowi tutejszej ludności.
Z kilku tysięcy kamiennych, wysokich wież strażniczych dominujących kiedyś w krajobrazie Swanetii, do dziś zachowało się niespełna 200. Są one żywym dowodem dawnych czasów, w których budowle te stanowiły nieodłączną część prawie każdego zabudowania w tej krainie. Nie brakuje ich też w Ushguli.
O czym trzeba pamiętać przed wyjazdem do Gruzji?
Zarezerwuj dobre noclegi: zrób to wcześnie, żeby zaoszczędzić i mieć duży wybór.
Wykup ubezpieczenie: przed wyjazdem zawsze wykupuję polisę, żeby mieć ochronę w nieprzewidzianych sytuacjach. Nie chcę sprawdzać, ile kosztują usługi medyczne na miejscu.
Wynajmij tani samochód: Gruzję zwiedza się najlepiej, gdy jesteś elastyczny. Z autem zobaczysz więcej w krótszym czasie i dotrzesz do miejsc, do których nie dojeżdżają busy.
Wymień złotówki na lari: możesz korzystać z polskiej karty, ale od jakiegoś czasu korzystam z karty Curve, która oferuje bardzo dobre przeliczniki po kursie międzybankowym.
Odpal mapę atrakcji Gruzji na telefonie: zaznaczyliśmy na niej setki najciekawszych atrakcji, polecanych restauracji i noclegów, żebyś nie musiał tego szukać samodzielnie.
Zamów indywidualny plan Twojej podróży do Gruzji: możemy wszystko zaplanować za Ciebie – wybrać atrakcje, zaplanować dojazdy, zaproponować hotele i dobre restauracje. Dostaniesz od nas plik z gotowym planem na każdy Twój dzień w Gruzji.
Wybierz najciekawsze wycieczki z przewodnikiem: sprawdź dostępne wycieczki oraz aktywności i zaoszczędź sporo czasu, oglądając z wycieczką kilka atrakcji jednego dnia.
Jak dojechać do Mestii i do Ushguli?
Ushguli przez setki lat było niedostępnym dla przyjezdnych miejscem i pomimo wszechobecnego rozwoju i modernizacji samej Gruzji, nadal jest małym wyzwaniem. Transport w Gruzji opiera się co prawda na marszrutkach, ale nie docierają one w tak niedostępny teren.
Nie chcesz planować dojazdu, szukać noclegów i wybierać atrakcji? Chętnie zaplanujemy za Ciebie każdy dzień Twojej podróży – dobierzemy atrakcje, wybierzemy sprawdzone restauracje, zaplanujemy dojazdy transportem publicznym albo samochodem oraz wybierzemy sprawdzone hotele i pensjonaty. Plan dostaniesz na maila w kilka dni (+ mapę atrakcji Gruzji na telefon GRATIS).
Dojazd do Mestii – stolicy Swanetii
Żeby dojechać do Ushguli, musisz najpierw dostać się do północno-zachodniej części Gruzji i przejechać następnie do Mestii. My przyjechaliśmy tutaj w dwóch etapach:
- pociągiem lub marszrutką z Tbilisi do Zugdidi – Zudgigi jest największym miastem w tej części Gruzji, do którego możesz dojechać pociągiem albo marszrutką z Tbilisi,
- marszrutką lub prywatnym samochodem z Zugdigi do Mestii – przy dworcu kolejowym w Zugdidi i na dworcu autobusowym znajdziesz marszrutki i auta, które zabiorą Cię do stolicy Swanetii, czyli Mestii.
Trasa do Mestii nie jest wymagająca i radzą sobie z nią zarówno maszrutki, jak i zwykłe samochody. Możesz wynająć samochód na lotnisku w Kutaisi i dojechać nim do Mestii. Pamiętaj tylko, że nie możesz nim jechać dalej do Ushguli (zabraniają tego wypożyczalnie).
My zarezerwowaliśmy auto z odbiorem na lotnisku w Kutaisi, dzięki czemu byliśmy elastyczni w zwiedzaniu i zobaczyliśmy znacznie więcej atrakcji w krótkim czasie. Niżej lista dostępnych wtedy tanich aut z wypożyczalni, z której korzystaliśmy w Albanii, Czarnogórze i na Krecie.
Dojazd do Ushguli – jak zorganizować transport z Mestii?
Do Ushguli prowadzą dwie drogi – z Mestii oraz z Kutaisi. My zaatakowaliśmy cel od strony Mestii, bo stąd łatwiej byłoby znaleźć kierowcę chętnego do wyjazdu do Ushguli. Do górnej Swanetii można było dawniej dojechać tylko samochodem terenowym – teraz da się zrobić również marszrutką.
Jeśli wolisz jechać autem, przed wyjazdem rozejrzyj się za dodatkowymi chętnymi. Płaci się za samochód, więc im więcej osób, tym koszty na osobę niższe. Samochody jadące do Ushguli oczekują przy głównym placu Mestii, tuż przy niewielkim skwerku z placem zabaw. Trasę obsługują siedmioosobowe Mitsubishi Delica.
Ceny w 2023 r. oscylowały w granicach 300-350 GEL za samochód w dwie strony. Pamiętaj jednak, że cena może się zmienić – dane powyżej potraktuj jako wskazówkę, żeby poznać ogólny pułap cen.
Jak wrócić z Ushguli do Mestii następnego dnia? Samochód wynajmuje się standardowo od razu w dwie strony, ale można to rozegrać inaczej. Dogadaj się z kierowcą, że jedziesz z Mestii tylko w jedną stronę. Później za pośrednictwem Twojego hotelu lub guesthouse’u poproś o kurs powrotny do Mestii innego dnia. Kierowcy czekają na moście w Ushguli. Na trasie kursuje też marszrutka.
Nawet gdyby nie udało Ci się znaleźć towarzyszy podróży, lepiej nie odpuszczać sobie tej przygody. Bardzo żałowałbym, gdybym został w Mestii tylko dlatego, że chciałem zaoszczędzić kilkaset złotych, będąc już tak blisko wioski. Zawsze można wdrożyć moje sposoby na tanie podróżowanie po świecie.
Jak wygląda droga z Mestii do Ushguli?
Trasa z Mestii do Ushguli jeszcze kilka lat temu była jedną z najbardziej wymagających tras na Kaukazie – obok nadal trudnej trasy do Tuszetii (w Gruzji) i drogi do Xinaliq w Azerbejdżanie. Teraz jest bardziej cywilizowana – wygodniejsza dla lokalsów, ale mniej “ekstremalna” dla turystów.
Od samego początku trasę otaczają wysokie góry, ale im bliżej Ushguli, tym krajobrazy są bardziej imponujące. Trasa liczy sobie łącznie 46 kilometrów i jej przejechanie zajmuje ok. 1,5-2 godzin. Po drodze warto zrobić kilka widokowych przystanków.
W ostatnich latach poprawiło się utrzymanie drogi, która jeszcze w 2018 r. była traktowana po macoszemu przez służby dbające o publiczne drogi Gruzji. Z opowieści kierowców wynikało, że każdy był tu kowalem własnego losu, a wyjazdy niosły ze sobą ryzyko uszkodzenia samochodu i utknięcia na kilka godzin z dala od cywilizacji.
Droga z Mestii do Ushguli w czasie zimy nadal potrafi być nieprzejezdna. Góry potrafią być bezlitosne, a warunki zmieniają się diametralnie w kilka godzin. Poprawa warunków to zaleta dla mieszkańców, którzy dawniej nie mogli liczyć na stały dostęp do stolicy regionu.
Po drodze można zatrzymać się przy jednej ze swaneńskich wież strażniczych, która została udostępniona do zwiedzania. Nazwano ją The Tower of Love, czyli wieża miłości. ;) Dotrzesz do niej po tym, jak samochód zakończy wspinaczkę na przełęcz Ughviri.
Wnętrze to kilka pięter połączonych ze sobą drabinami. Zastosowanie drabin, a nie schodów, wynika z obronnego charakteru budowli. W przypadku napadu ze strony wrogiego klanu, rodziny uciekały do wież i chroniąc się na najwyższych piętrach, wciągały ze sobą drabiny, zabierając wrogom możliwość zdobycia wieży.
Otwory w podłodze ułożone były naprzemiennie, aby upadek z wyższego piętra kończył się już piętro niżej. Pomimo prostej konstrukcji budowli, rozwiązania obronne wydają się bardzo przemyślane. Dzięki gromadzonym na najwyższych piętrach zapasom, rodziny były w stanie przetrwać tam nawet kilka miesięcy.
Przejazd do Ushguli zajmował dawniej ok. 3 godzin, ale dzięki lepszej drodze skrócił się prawie dwukrotnie. Dobrze złapać w Mestii kierowcę, który mówi po angielsku – nam udało się jechać z Wako, który przy okazji opowiadał nam o okolicy. Po drodze miniesz małe wioski.
W Tsvirmi działają kilka niedużych pensjonatów, w których możesz zatrzymać się jako alternatywa dla coraz popularniejszego Ushguli. W wiosce zobaczysz jeszcze kilka strażniczych wież. Najlepszy klimat jest tu wieczorem, gdy robi się zupełnie cicho.
Gdzie zatrzymać się na noc?
Możesz zostać na noc w Mestii – stolicy regionu i pojechać do Ushguli na jednodniową wycieczkę. Oferta pensjonatów i hoteli w Mestii jest duża. Drugą opcją jest pojechanie do Ushguli i wybór noclegu właśnie tam. Dawniej nie było ich prawie wcale, ale teraz Ushguli się komercjalizuje – co ma swoje plusy i minusy.
Polecane noclegi w Mestii
Najlepiej wybrać któryś z utrzymanych w lokalnym, swojskim klimacie pensjonatów (to według mnie najciekawsze przeżycie), ale w Mestii powstały już standaryzowane, komfortowe hotele dla bardziej wymagających osób. Niżej przygotowałem trzy polecane opcje.
Polecane noclegi w Ushguli
Większość turystów decyduje się na nocleg w Mestii (np. w Guesthouse Data albo bardziej komfortowym Hotel Old House Mestia). Kiedyś nie było innego wyjścia, bo w Ushguli nie było zbyt wielu wartych uwagi miejsc noclegowych.
Wszystko się jednak zmieniło. W wiosce znajdziesz kilka wysoko ocenianych pensjonatów prowadzonych przez lokalnych mieszkańców. Niżej wybrałem trzy ciekawe miejsca, które moim zdaniem warto rozważyć. Nie spodziewaj się niesamowitego standardu – wszystkie miejsca są jednak czyste.
Zwiedzanie Ushguli – co zobaczysz w górskiej wiosce?
Leżąc u stóp Szczary (5193 m n.p.m.), najwyższego szczytu Gruzji i trzeciego szczytu Kaukazu, Ushguli pojawia się na horyzoncie dość nagle. Po ostrym zakręcie błotnistej drogi, oczom ukazują się majaczące w oddali wieże strażnicze. Mijamy kolejne stada krów, puszczone w samopas świnie, co jakiś czas ze wzgórza zbiegają zaciekawione rykiem silników kozy.
Osadę stanowi konglomerat czterech mniejszych wiosek, pozostających między sobą w zasięgu wzroku – Murkmeli, Chazhashi, Chvibiani oraz Zhibiani. Wiosenny krajobraz zdominowany jest przez roztapiający się śnieg i błoto, utrudniające zarówno jazdę, jaki i spacerowanie po tym miejscu.
Znaczną większość błota stanowią odchody bydła, więc zwiedzając Ushguli, chcąc nie chcąc piszemy się na pewnego rodzaju tor przeszkód. Ma to swój urok, ale nie zalecałbym przyjeżdżać tu w najlepszych butach.
Dawniej życie mieszkańców było oparte na hodowli bydła i uprawie odpornych na trudne warunki roślin. Teraz coraz ważniejszą gałęzią lokalnej gospodarki jest turystyka, która przeżywa boom od czasu, gdy poprawiły się warunki dojazdu do Ushguli.
Bycie mieszkańcem Kaukazu oznacza bycie samowystarczalnym, szczególnie, gdy zewsząd otaczającą cię cztero- i pięciotysięczniki, szczelnie broniące dostępu do wioski. Cywilizacja zaczyna jednak docierać do tego miejsca wraz z coraz liczniejszymi grupami turystów.
Dawniej w Ushguli działało tylko kilka pokojów gościnnych, ale teraz w wiosce otwiera się coraz więcej miejsc noclegowych. Lepsza droga sprowadza do Ushguli coraz więcej turystów, a część z nich chce tu zostać na noc. Trudno się dziwić, bo ciężko nie polubić tych górskich widoków i klimatu miejscowości.
Nie ma tu na szczęście większych hoteli. Chcąc spędzić noc w tej nieziemskiej scenerii, możemy zdecydować się na jeden z guesthousów prowadzonych przez lokalnych mieszkańców. Dawniej noclegów było jak na lekarstwo, ale teraz noclegów w Ushguli nie brakuje.
W oczy rzuca się duża liczba opuszczonych, rozwalających się domostw. Z opowieści naszego kierowcy wynikało, że wiele rodzin zdecydowało się na opuszczenie Ushguli, nie chcąc każdego dnia zmagać się z kapryśną przyrodą Wysokiego Kaukazu.
Pomimo trudnych warunków i braku większych perspektyw, w wiosce żyje pokaźna grupka dzieci. Wracając ze szkoły, zaczepiały nas, oferując coś do jedzenia i wygodny nocleg. Pomimo, że brzmiało to całkiem gościnnie, pokazało nam, gruzińskie dzieci dobrze znajdą się na przedsiębiorczości!
Spacer po zabłoconych uliczkach Ushguli wymaga sporej czujności. Wiosną, gdy śnieg zaczyna się roztapiać, ścieżki stają się śliskie i ryzyko, że wpadniemy w pozostałości po niedawnej wizycie bydła, niebezpiecznie rosną.
Warto spędzić kilka chwil zagłębiając się w którąś z uliczek – choćby po to, aby odnaleźć tak piękne ozdobione domostwa, jak na zdjęciu powyżej. Byliśmy przekonani, że dom jest opuszczony, sądząc po jego stanie technicznym. Niestety, w takich warunkach nadal mieszkają tu ludzie. Z Ushguli, przy sprzyjających warunkach, możesz ruszyć na trekking do lodowca Szchary.
Jakie wrażenie zrobiła na mnie wizyta w Ushguli?
Ushguli w czasie mojej pierwszej podróży do Gruzji było miejscem, w którym utrzymywał się jeszcze klimat miejsca oderwanego od cywilizacji. Tempo życia wyznaczała tu natura, która odcinała wioskę od świata w czasie zimy. Atmosfera się nieco zmieniła, ale nadal uważam, że warto umieścić Ushguli w swoich planach.
Świetnie wspominam zimowy czas, w którym udało mi się dotrzeć do wioski. Ogromne góry na horyzoncie zachwycały mnie, ale też trochę przerażały. Wieczorami, gdy wioska robiła się cicha i gasły światła, czuć było tylko potęgę natury i to, jak mali jesteśmy w niesamowitym otoczeniu przyrody.
Wycieczka do takiego miejsca pozwala nabrać dystansu do codziennych problemów, które przychodziły mi do głowy. Tracą znaczenie, gdy trzeba mierzyć się z podstawowymi wyzwaniami – zadbaniem o zapasy jedzenia, dostęp do wody i prądu. Postaraj się proszę spędzić czas w Ushguli odpowiedzialnie.
Co jeszcze powinieneś przeczytać przed podróżą do Gruzji?
Jak każda podróż za granicę, wyjazd do Gruzji wymaga odpowiednich przygotowań i zaplanowania kilku ważnych spraw. Przygotowałem kilka artykułów, w których dzielę się moim doświadczeniem z już pięciu wyjazdów na Kaukaz:
PLANUJESZ PODRÓŻ DO GRUZJI?
Zwiedzaj z mapą atrakcji Gruzji
Oszczędź czas na planowaniu i nie przegap nic ważnego z mapą atrakcji Gruzji na telefonie.
Zamów swój indywidualny plan podróży
Nie planuj i nie przeszukuj internetu – wszystko zaplanuję za Ciebie i dam Ci gotowy plan podróży.
