Piaszczyste plaże w Jantarze czy Stegnie, charakterystyczne podcieniowe domy i średniowieczne zamki jak ten w Malborku to tylko część atrakcji Żuław Wiślanych. Ten region Polski to rzeki i kanały przecinające równiny, dużo okazji do spacerów, wycieczek rowerowych czy rejsów po Nogacie. Podczas zwiedzania Żuław Wiślanych poznasz bliżej historię mennonitów oraz potęgę Zakonu Krzyżackiego. Żuławy to połączenie odpoczynku na łonie natury i zwiedzania ciekawych zabytków.
W tym przewodniku zebrałem na podstawie mojego doświadczenia 18 atrakcji Żuław Wiślanych. Znajdziesz tu polecenia noclegów, wskazówki dotyczące szlaków rowerowych i kajakowych oraz szczegóły zwiedzania zabytków, których nie powinno się pomijać.
Żuławy Wiślane to wyjątkowo malowniczy, ale jeszcze niezbyt popularny obszar Polski sąsiadujący z Mierzeją Wiślaną i leżący niedaleko Gdańska. Czeka tu masa ważnych atrakcji Pomorza. To ciekawa propozycja na weekend w Polsce – szczególnie, jeśli lubisz mniej typowe zakątki.
Czy warto odwiedzić Żuławy Wiślane?
Żuławy Wiślane to dawne podmokłe tereny, w którym znajdziesz pozostałości po osadnikach holenderskich i Zakonie Krzyżackim. W niewielkich wioskach trafisz na domy podcieniowe i kościoły liczące setki lat. Będąc na Żuławach Wiślanych, polecam odwiedzić również większe miasta, takie jak Tczew, Malbork czy Elbląg.
Uważam, że Żuławy Wiślane warto odwiedzać przez cały rok. Wiosną obejrzysz budzącą się do życia naturę w rezerwatach przyrody. Jesienią i zimą znajdziesz atrakcje na deszcz i śnieg, czyli liczne muzea.
Jeżeli jednak zdecydujesz się na spędzenie tam urlopu latem, będziesz mógł korzystać z wielu plaż, a najpopularniejszymi z nich są Stegna i Jantar. Na zwiedzenie polecam przeznaczyć około tygodnia. W tym czasie powinieneś zobaczyć wszystkie najważniejsze atrakcje turystyczne Żuław Wiślanych.
Gdzie spać na Żuławach Wiślanych?
Nocleg w Jantarze sprawdzi się jeżeli odwiedzając Żuławy Wiślane, chcesz odpocząć na plaży. Obiekt Osada Jantar położony jest ok. 2 km od brzegu Bałtyku i niecałe 400 m od centrum miasteczka. Do dyspozycji gości w obiekcie jest kryty basen, sauna i ogród. Dla osób, które cenią sobie prywatność i niezależność, dobrą opcją może być zakwaterowanie w Apartamencie Twoja Przystań. Apartament składa się z dwóch sypialni, salonu oraz dobrze wyposażonych kuchni i łazienki.
Innym miejscem, w którym warto się zatrzymać jest Malbork. W samym centrum miasta znajdziesz Apartament Przy Ratuszu. Mieszkanie jest w pełni wyposażone, a dzięki dobrej lokalizacji, szybko dotrzesz do najważniejszych atrakcji w mieście. Nieco dalej od centrum, w otoczeniu zieleni położony jest obiekt Magnolia Pokoje Gościnne. W każdym apartamencie jest prywatna łazienka i taras, z którego możesz podziwiać oddalony o 700 metrów zamek w Malborku.
Dobrze skomunikowany z resztą Żuław Wiślanych jest też Elbląg. Camping nr 61 to budżetowa opcja noclegu na Żuławach Wiślanych. Będziesz mógł skorzystać z bezpłatnego parkingu i odpocząć na tarasie po całym dniu zwiedzania. Pokoje są czyste i zadbane. Jeśli podczas urlopu chcesz zrelaksować się w strefie SPA, wybierz Hotel Mały Młyn. Na miejscu czeka na Ciebie basen, łaźnia parowa, śniadanie w formie bufetu, pokój gier i plac zabaw dla najmłodszych.
Co warto zobaczyć na Żuławach Wiślanych? Wskazówki przed zwiedzaniem
Żuławy Wiślane są dosyć rozległym terenem, gdzie czeka na Ciebie mnóstwo atrakcji. Zobaczenie wszystkich ciekawych miejsc może być trudne. Zanim zdecydujesz się na spędzenie urlopu w tej części Polski, zapoznaj się z moimi wskazówkami. Ułatwią Ci one zwiedzanie i zaplanowanie swojej wycieczki na Żuławy Wiślane:
- sprawdzaj prognozę pogody – pogoda nad w tym regionie Polski bywa kapryśna więc nie każdy dzień sprzyja plażowaniu. Warto jednak pamiętać, że nawet w deszczowe dni nie brakuje ciekawych miejsc do odwiedzenia. Region oferuje wiele atrakcji historycznych i kulturalnych, które mogą urozmaicić Twój pobyt. Na deszczowy dzień szczególnie polecam wizytę w jednym z muzeów na Żuławach Wiślanych,
- poszukaj noclegu poza centrum – rozważ zakwaterowanie w większej odległości od głównych atrakcji turystycznych lub w mniejszych miejscowościach, co znacząco obniży koszty Twojego pobytu. Często miejsca oddalone od centrum oferują kameralną atmosferę i większy spokój. Jeśli planujesz zwiedzać okolicę, i tak będziesz musiał wyjechać poza główne miasto, więc dalsza lokalizacja nie będzie dużym utrudnieniem,
- wypożycz rower – ten region to świetne miejsce na wycieczki rowerowe. Teren jest w większości płaski, co sprzyja komfortowej jeździe, a dodatkowo dostępne są liczne ścieżki rowerowe. Przez tę okolicę przebiega międzynarodowa trasa rowerowa (Euro Velo 10), umożliwiająca długie przejażdżki,
- nie pomijaj małych miasteczek – znajdziesz w nich interesujące atrakcje, takie jak zabytkowe budynki. Historyczne obiekty są rozsiane po całej okolicy, a na wiele z nich możesz natknąć się niespodziewanie w małych, rzadko odwiedzanych miejscowościach. Rozglądaj się także za śladami dawnych osadników, których wpływ wciąż jest widoczny.
1. Mikoszewo
lokalizacja na mapie: 54.3334472003702, 18.96645657350663
Mikoszewo to niewielka wieś położona po wschodniej stronie ujścia Wisły. Mimo niedużych rozmiarów miejscowość od paru lat cieszy się zainteresowaniem turystów, którzy odwiedzają Żuławy Wiślane. Zawdzięcza to głównie bliskości Morza Bałtyckiego i piaszczystej Plaży Mikoszewo.
Po jesiennych i zimowych sztormach znajdziesz tam muszelki i wyrzucone przez fale bursztyny. Miejsce jest mniej popularne niż leżąca niedaleko Stegna czy Jantar – więc odpoczniesz tam od zgiełku nawet w szczycie sezonu.
Z portu w Świbnie wyruszają rejsy do Ujścia Wisły. W trakcie wycieczki można oglądać od strony morza kolonie fok odpoczywające na łachach.
Ujście Wisły to miejsce, gdzie największa polska rzeka wpada do Morza Bałtyckiego, tworząc unikalny, dynamicznie zmieniający się krajobraz. Obszar ten charakteryzuje się rozległymi plażami, wydmami oraz siecią rozlewisk i kanałów.
W pobliżu Mikoszewa zlokalizowany jest Rezerwat Przyrody “Mewia Łacha”. Jest to jedyne miejsce w Polsce, gdzie w naturalnych warunkach żyją foki. Poza tym to teren lęgowy dla licznych ptaków, np. rybitw, kormoranów czy łabędzi.
Na terenie rezerwatu wytyczono ścieżkę edukacyjno-informacyjną, która moim zdaniem jest ciekawą atrakcją dla dzieci i dorosłych. Podczas spaceru po tym obszarze zauważysz wieżę obserwacyjną – podczas wakacji odbywają się tam spotkania z ornitologami.
Dotarcie do Mewiej Łachy z Mikoszewa samochodem wymaga przejazdu przez most nad Wisłą. Najbliższy znajduje się w Kiezmarku (przejazd zajmie ponad 40 minut). Wygodniejszą opcją jest skorzystanie z promu, który kursuje pomiędzy Mikoszewem, a Świbnem.
2. Jantar
lokalizacja na mapie: 54.33232525215619, 19.03336218757784
Słowo “jantar” to dawna nazwa bursztynu i to prawdopodobnie od tego znaczenia wzięła się nazwa miejscowości Jantar. Pierwsze wzmianki o tej wsi pochodzą już z XV wieku, więc ma ona dość długą historię. Obecnie to popularne miejsce na spędzenie wakacji, czemu moim zdaniem sprzyja rozwinięta baza noclegowa.
Możesz odpocząć tam na plaży lub przejść się po deptaku, ciągnącym się wzdłuż morza. Jeśli szukasz bardziej ustronnego miejsca, żeby odpocząć na piasku, radzę kierować się w stronę Mikoszewa.
Jeżeli zastanawiasz się, gdzie zjeść obiad w Jantarze, to mogę Ci polecić “G30” Obiady domowe. To niewielki lokal z rodzinną atmosferą. W menu znajdziesz filet z flądry dorsza czy kotleta schabowego.
W Jantarze najmłodszym może spodobać się mini zoo. Możesz obejrzeć tam m.in. kangury, alpaki i pawie. Przy zakupie biletów otrzymuje się też drobne przysmaki, którymi dzieci karmią zwierzaki. Na terenie zoo ulokowana jest również stadnina koni. Za dodatkową opłatą możesz wybrać się na przejażdżkę konną po okolicznych zielonych terenach.
3. Zamek krzyżacki w Malborku z listy światowego dziedzictwa UNESCO
lokalizacja na mapie: 54.039847075693416, 19.028291647246824
Historia Zamku Krzyżackiego w Malborku sięga XIII wieku. Rozwój kompleksu nastąpił po tym, jak została do niego przeniesiona stolica zakonu krzyżackiego. Obecnie zespół zamkowy składa się z Zamku Wysokiego – z krużgankiem, kaplicą grobową i wieżami, Zamku Średniego – z Wielką Komturią, Reflektarzem i Infirmierią oraz Zamku Niskiego –gdzie możesz obejrzeć dawne zabudowania gospodarcze. Całość otoczona jest systemem obronnym, a na zamek dostaniesz się, przechodząc przez most nad Nogatem.
Zamek w Malborku jest jednym z najważniejszych przykładów architektury średniowiecznej w Europie. Został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W jego wnętrzach możesz podziwiać liczne eksponaty stałe i wystawy tymczasowe.
Obejrzysz tam liczne kolekcje: ceramiki, bursztynu, dokumentację historyczną, meble, militaria i wiele innych. Zwiedzanie zamku jest możliwe indywidualnie z audioprzewodnikiem lub grupowo. Moim zdaniem ciekawymi opcjami jest też zwiedzanie nocne lub rodzinna trasa zamkowa, podczas której na dzieci czekają dodatkowe atrakcje. :)
Zamek w Malborku jest jednym z punktów na Szlaku Kopernikowskim. Leżą na nim również 2 inne zamki – w Kwidzynie i Sztumie. Możesz kupić łączony bilet na wszystkie trzy kompleksy na stronie internetowej zamku w Malborku.
Zwiedzanie zamku możliwe jest na 3 sposoby, bo dla turystów wytyczono 3 trasy o różnej długości. Trasa historyczna obejmuje cały zamek i przejście jej zajmuje około 3 godzin. Trasa spacerowa przebiega głównie przez część Przedzamcza, dziedzińce Zamku Średniego i Wysokiego (nie obejmuje komnat). Na pokonanie trasy klasztornej zarezerwuj 2 godziny – dowiesz się podczas niej więcej na temat życia braci zakonnych. Prowadzi przez Kaplicę Św. Anny, tarasy oraz Zamek Wysoki.
4. Stegna
lokalizacja na mapie: 54.326381639198054, 19.112076061267686
Stegna to jedna z najpopularniejszych miejscowości turystycznych nad Bałtykiem. W sezonie letnim odwiedzają ją ludzie z całej Polski. W tym czasie znalezienie miejsca do plażowania może być trudne. Polecam wybrać się na plażę jak najwcześniej, żeby uniknąć największych tłumów.
Podczas wakacji na najmłodszych czekają takie atrakcje jak zjeżdżalnie, dmuchane zamki czy trampoliny. Wzdłuż wydm rozstawiane są też budki z jedzeniem i wypożyczalnie sprzętu do pływania.
Będąc w Stegnie, wstąp do Restauracji Zielony Kuter. Poza filetami rybnymi zjesz tam tradycyjne polskie dania. Radzę spytać o zestaw dnia – codziennie możesz spróbować tam czegoś nowego.
W tej miejscowości znajdziesz też ciekawe zabytki Żuław Wiślanych. Należy do nich przede wszystkim XVII-wieczny kościół parafialny. Możesz obejrzeć w nich zabytkowe malowidła ścienne i organy. Podczas spaceru uliczkami Stegny zaciekawiły mnie plebania i dom przy ul. Gdańskiej 66.
Są one przykładami architektury z XIX wieku, na które polecam zwrócić uwagę. Ciekawą atrakcją dla dzieci czynną jedynie w sezonie jest też labirynt w polu kukurydzy (lokalizacja na mapie: 54.318938772591515, 19.108860694119063).
W Stegnie co roku (lipiec-sierpień) odbywa się Międzynarodowy Festiwal Organowy. Organizowany jest w kościele parafialnym pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa przez Filharmonię Bałtycką im. Fryderyka Chopina w Gdańsku.
5. Sztutowo
lokalizacja na mapie: 54.326080591543864, 19.179113765399553
Na obrzeżach miejscowości Sztutowo znajdziesz Muzeum Stutthof – są to pozostałości po dawnym niemieckim obozie koncentracyjnym. Obecnie zwiedzający mogą oglądać tam liczne eksponaty pochodzące z okresu II wojny światowej. Na terenie obiektu można zobaczyć krematorium, hale fabryczne dawnych Niemieckich Zakładów Zbrojeniowych, Bramę Śmierci, baraki mieszkalne i Pomnik Obozu Stutthof.
Sztutowo jest niedużą wsią, w której ruch turystyczny poza sezonem zamiera. Podczas wakacji może być tam nieco bardziej tłoczno, ale większość osób decyduje się na wybór innych miejscowości nadmorskich na bazę noclegową.
Dzięki temu plaża w Sztutowie nie jest oblegana i możesz tam w spokoju odpocząć. Będąc w okolicy polecam też przejść się na spacer ścieżką edukacyjną do Rezerwatu Kormoranów “Kąty Rybackie”. Jest to największy w Europie teren lęgowy tych pięknych ptaków.
W Sztutowie znajduje się warty polecenia Bar rybny “Łosoś”. Spróbujesz w nim ryb w tradycyjnej postaci, a także w formie pierogów z farszem rybnym. Polecam spróbować również pierogów z dorszem lub fishburgera.
6. Żuławska Kolej Dojazdowa
Ciekawym sposobem na zwiedzanie Żuław Wiślanych może być przejazd Żuławską Koleją Dojazdową. Powstała ona pod koniec XIX wieku w związku z koniecznością transportu buraków cukrowych. Początkowo długość kolei wynosiła jedynie 4,5 km. Przez lata rozwijała się, jednak wiele mostów i bocznic zostało zniszczonych podczas II wojny światowej.
Przewozy pasażerskie wstrzymano ostatecznie w latach 90 XX wieku. Obecnie kolejka wąskotorowa jest atrakcją turystyczną, która działa tylko w sezonie wakacyjnym. Żuławska Kolej Dojazdowa kursuje co roku od 1 maja do 28 września.
Dokładny rozkład jazdy i ceny biletów dostępne są na stronie internetowej przewoźnika. Na trasie kolejki znajdują się najważniejsze miejscowości turystyczne Żuław Wiślanych, więc uważam, że warto wybrać się na taką przejażdżkę. Pociąg kursuje on Nowego Dworu Gdańskiego do Prawego Brzegu Wisły.
Kupno biletów jest możliwe jedynie przez aplikację moBILET lub na stronie internetowej. Wcześniejsza rezerwacja miejsc nie jest możliwa.
7. Kanał Elbląski i Elbląg
lokalizacja na mapie: 53.8053124748821, 19.829475709098457 i 54.15540567415015, 19.406629768898373
Elbląg to jedno z większych miast na Żuławach Wiślanych i najstarszych w Polsce. Znajdziesz w nim liczne atrakcje turystyczne, np. Kościół Katedralny św. Mikołaja datowany na XIII wiek, w którym możesz obejrzeć kilkusetletnią chrzcielnicę, płyty nagrobne i gotyckie drewniane figury.
Polecam przyjrzeć się też XIV-wiecznej Bramie Targowej i przyległym fortyfikacjom miejskim. Możesz udać się też na tzw. “ścieżkę kościelną”, czyli przejść się wąskim przejściem między kamienicami, które łączy 3 kościoły.
Smaczny obiad zjesz w elbląskiej restauracji Studnia Smaków. Spróbuj tam pieczonej kaczki lub gęsi. Jeżeli lubisz dietę mięsną może zasmakować Ci też polędwiczka z dzika w boczku lub golonka pieczona w piwie.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat historii Żuław Wiślanych, odwiedź Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu. Dobrym pomysłem jest też odpoczynek na starym rynku lub spacer bulwarem Zygmunta Augusta nad Kanał Elbląski.
Kanał Elbląski, zwany też Kanałem Oberlandzkim, to atrakcja turystyczna jedyna w swoim rodzaju. Pokonujący na swojej trasie ponad 100 metrów różnicy wysokości luster wody kanał to inżynieryjny cud. Drogą wodną trzeba było połączyć Elbląg (i dalej Bałtyk) z terenem Ostródy i Iławy, który leżał… jakieś 100 metrów wyżej.
Całkowita długość kanału wynosi ponad 150 km, a w 2011 r. został uznany za pomnik historii. Z Przystani Żeglugi Pasażerskiej (lokalizacja na mapie: 54.157562853906995, 19.39286832242264) wypływają na niego rejsy wycieczkowe.
8. Raczki Elbląskie i Marzęcino – najniżej położone punkty Polski
lokalizacja na mapie: 54.13155836035435, 19.381610316532768 i 54.23399707264594, 19.236741844346778
Przez wiele lat Raczki Elbląskie były uznawane za najniżej położony punkt w Polsce. Znajduje się tam depresja o głębokości 1,8 m p. p. m. W 2022 roku Główny Urząd Geodezji i Kartografii opublikował jednak informację, że tytuł ten przysługuje wsi Marzęcino. Miejsce to położone jest na wysokości 2,20 m. p.p.m. Obecnie w tym symbolicznym miejscu możesz znaleźć wieżę triangulacyjną i zrobić sobie pamiątkowe zdjęcie.
Po drodze do Marzęcina polecam zatrzymać się w Żelichowie w Gospodzie Mały Holender. W restauracji panuje klimatyczny nastrój i zjesz tam tradycyjne potrawy zaczerpnięte m.in. z kuchni mennonickiej, np. kociołek mennonicki (jednogarnkowe danie z mięsem, warzywami i owocami).
Marzęcino to niewielka miejscowość i nie znajdziesz tam wielu atrakcji turystycznych. Najważniejszą z nich jest wpisany na listę zabytków Kościół Ewangelicki. Powstał w I połowie XIX wieku i zbudowano go z muru pruskiego.
W okolicy miasteczka zlokalizowane są ruiny śluzy Marzęcino (lokalizacja na mapie: 54.241064686267414, 19.23649191843345), która kiedyś chroniła je przed zalaniem. Moim zdaniem, zwiedzając Żuławy Wiślane, warto zatrzymać się tu na chwilę.
9. Domy podcieniowe z murem pruskim
Mur pruski jest znany od średniowiecza i do dzisiaj można podziwiać przykłady tej architektury. Domy, kościoły i budynki użytku publicznego budowane ze ścian ryglowych powstawały przez wieki na terenie Europy Północnej.
Najbardziej rozpowszechnił się w XIX wieku na terenie Prus – stąd wzięła się jego nazwa. Wiele przykładów takich budynków uległo zniszczeniu podczas II wojny światowej. Nieliczne egzemplarze znajdziesz jednak na terenie Żuław Wiślanych, szczególnie w mniej popularnych wioskach.
Jednym z lepiej zachowanych okazów jest Dom Podcieniowy w Miłocinie – jego powstanie datowane jest na 1731 rok. Obecnie jest własnością gminy i większość budynku została przekazana na lokalne mieszkalne. Zwiedzający mają jednak dostęp do sieni i odrestaurowanego poddasza. Odbywają się tam wernisaże i wydarzenia kulturalne, którym sprzyja klimat tego miejsca.
Do zwiedzania udostępniony jest też dom podcieniowy we wsi Marynowy. Wybudowano go na początku XIX wieku dla Johanna Ziemera (holenderskiego osadnika). Jeśli zastanawiasz się, jak dojechać do tej atrakcji, to polecam wybrać się tam z Nowego Dworu Gdańskiego (odległość ok. 6 km).
Do dziś zachowało się wiele oryginalnych elementów domu w tym drewniane drzwi i niektóre meble. Miejsce można obejrzeć z przewodnikiem po wcześniejszym skontaktowaniu się z właścicielami.
10. Koźlaki i drewniane wiatraki
Będąc w okolicy ujścia Wisły, polecam wstąpić do miejscowości Drewnica. Znajduje się tam jedyny na Żuławach wiatrak przemiałowy typu “koźlak” (54.2888051166994, 18.952754664738258). Wybudowany został w 1718 roku przez mennonitów, czyli holenderskich osadników.
W dawnych czasach służył do mielenia zboża, a dzisiaj jest atrakcją turystyczną. Wykonany jest niemal w całości z drewna i przykryty gontowym dachem przypominającym kształtem łódź. We wewnątrz udało się zachować niektóre oryginalne mechanizmy i elementy wyposażenia.
Nieco inny wiatrak typu “holender” (lokalizacja na mapie: 54.16845829222087, 18.872651143051595) możesz obejrzeć w Palczewie. Jest trochę młodszy, bo pochodzi z przełomu XVIII i XIX wieku i został w części wybudowany z cegieł, ale uważam że jego też warto zobaczyć. Budynek ma w sumie 6 pięter, a kształtem nieco przypomina stożek zwężający się ku górze.
Do rejestru zabytków został wpisany także inny obiekt znajdujący się w miejscowości Palczewo. Poewangelicki Kościół Matki Bożej Częstochowskiej powstał w 1712 roku i jest jedyną drewnianą świątynią na Żuławach. W środku możesz obejrzeć barokowe organy i ołtarz z XVIII wieku.
11. Żuławski Park Historyczny w Nowym Dworze Gdańskim
lokalizacja na mapie: 54.21304705549188, 19.11365479328622
Jedną z bardziej popularnych atrakcji Żuław Wiślanych jest Żuławski Park Historyczny. Znajduje się w centrum miasta w Nowym Dworze Gdańskim. Poznasz tam wiele ciekawostek na temat kultury i tradycji Żuław. Jednym z większych eksponatów, który zobaczysz w muzeum są pozostałości po wiatraku odwadniającym z XVIII wieku.
Możesz obejrzeć tam również odwzorowaną strażnicę przeciwpowodziową i makietę kolei wąskotorowej we wsi Lichnówki. Na poddaszu muzeum obejrzałem wystawę sprzętów domowych, które znajdowały się w dawnych gospodarstwach, np. maselnice czy ozdobne naczynia.
Wstęp do Żuławskiego Parku Historycznego jest płatny. Uczniowie i studenci do 26 r.ż. mogą korzystać z biletów ulgowych.
Na miejscu odbywają się też cykle spotkań “Kafejka Historyczna”, podczas których poruszane są ciekawe tematy dotyczące przeszłości i współczesności. Park Historyczny jest miejscem, w którym mieszkańcy Nowego Dworu zbierają się na konferencje i biorą udział w wydarzeniach kulturalnych.
Cyklicznie w kompleksie działa też Pracownia Kuchni Regionalnej, podczas której odbywają się warsztaty serowarskie, pieczenia chleba czy warzenia piwa. Odbywają się tam również warsztaty rękodzieła dla dorosłych i warsztaty edukacyjne dla dzieci. Na miejscu działa też sklepik regionalny, w którym kupisz pamiątki, takie jak ceramika czy magnesy. :)
12. Cmentarze i ślady obecności mennonitów
Mennonici, czyli holenderscy osadnicy pojawili się w Polsce w XVI wieku. Wyznawana przez nich religia była prześladowana w Holandii, więc szukając nowych terenów do życia, trafili na Żuławy. Ich zdolności inżynieryjne okazały się bardzo przydatne na podmokłych terenach.
Wprowadzane przez nich rozwiązania ułatwiały osuszanie bagien i regulację rzek. Do dzisiejszych czasów zostały po nich pozostałości architektoniczne takie jak kamienica Josta von Kampen – dawny dom modlitwy w Elblągu.
Po osadnikach zostały też liczne cmentarze m.in. we wsi Orłowo i Stogach Malborskich. Na niektórych nagrobkach przeczytasz inicjały i datę śmierci zmarłych. Na części z nich zauważyłem tzw. gmerki, czyli znaki geometryczne, wskazujące na pochodzenie.
Jeżeli lubisz aktywnie spędzać czas, polecam wybrać się na przejażdżkę rowerową śladami mennonitów. Szlak Mennonitów to trasa o długości 173 km, prowadząca od Gdańska do Elbląga. Po drodze będziesz miał okazję obejrzeć m.in. zabudowę szachulcową, zamek krzyżacki w Malborku i Żuławski Park Historyczny.
13. Zespół śluz w Białej Górze
lokalizacja na mapie: 53.91420206481281, 18.884205206761543
Jedną z atrakcji w okolicy Żuław Wiślanych jest zespół śluz w Białej Górze. Znajduje się w miejscu łączenia się trzech rzek: Wisły, Nogatu i Liwy. Zapora powstała w tym miejscu już w XIX wieku, a do 1939 roku była uznawana za granicę między Wolnym Miastem Gdańskiem i Niemcami.
Co ciekawe, śluza nazywana jest czasem “Wodnym Zamkiem” z powodu wieńczących ją neogotyckich wież. Śluza na Nogacie ma długość około 100 metrów.
Moim zdaniem warto odwiedzić to miejsce także dla samych widoków. Teren wokół śluz objęty jest ochroną w ramach Obszaru Natura 2000. Możesz przespacerować się chodnikiem ciągnącym się wzdłuż śluzy i obejrzeć zabudowania z bliska.
W bezpośrednim sąsiedztwie znajdziesz też obelisk upamiętniający 90 rocznicę odzyskania niepodległości. Będąc w tej okolicy, polecam odwiedzić leżący 11 km dalej Zamek Krzyżacki w Sztumie. Wybudowany został w XIV wieku, a dzisiaj stanowi siedzibę oddziału Muzeum Zamkowego w Malborku.
14. Spływ kajakowy po Nogacie
Jedną z atrakcji w okolicy Żuław Wiślanych dla osób, które lubią aktywnie spędzać czas, są spływy kajakowe po Nogacie. Rzeka jest szeroka, więc mogą pływać po niej nawet duże grupy zorganizowane.
Trasa dla kajakarzy jest dosyć prosta, więc nawet osoby, które nie mają doświadczenia z tym sportem, powinny sobie poradzić. Na początek trasy radzę wybrać śluzę Szonowo, gdzie znajdziesz wypożyczalnię sprzętu. Szlak kajakowy ma długość 9 km i kończy się w Śluzie Rakowiec, za zamkiem w Malborku.
Jeżeli masz więcej czasu, to możesz wybrać się na dłuższy spływ. W Białej Górze rozpoczyna się 62-kilometrowa trasa, która kończy się w Osłonce. Na pokonanie jej polecam zarezerwować sobie kilka dni i zatrzymać się po drodze na noc w przystaniach w Malborku i Jazowej.
Podczas spływu będziesz miał okazję zobaczyć rezerwat w Mątowskim Borze, Zamek Krzyżacki w Malborku i Kanał Jagielloński. Wiele przydatnych informacji na temat przystani i oznakowania szlaków znajdziesz na stronie Pomorskich Szlaków Kajakowych.
15. Rezerwat przyrody Las Mątawski nad Wisłą
lokalizacja na mapie: 53.95327309874311, 18.88509117347735
Rozwidlenie Wisły i Nogatu objęte jest ochroną rezerwatu przyrody “Las Mątawski”. Kompleks leśny jest podzielony licznymi groblami i wałami przeciwpowodziowymi. Łącznie z okolicznymi polami i łąkami zajmuje obszar ponad 230 hektarów.
Spacerując po rezerwacie, możesz natknąć się na jesiony i dęby, które mają ponad 150 lat. Zwróć uwagę na “dwunastu apostołów” – ponad 180-letnie topole białe (obecnie zostało ich tylko 6).
Teren jest zamieszkały przez chronione gatunki ptaków. Przy odrobinie szczęścia spotkasz m.in: bielika czy kanię czarną, które mają swoje lęgowiska w delcie Wisły. Na obszarze rezerwatu polecam obejrzeć też ruiny mostu Jagow Brucke. W dawnych czasach łączył miejscowości Uśnice i Piekło.
W okresie międzywojennym łączył Prusy Wschodnie i Wolne Miasto Gdańsk. Na początku 1945 roku został wysadzony przez wojska hitlerowskie, wycofujące się przed Armią Czerwoną.
16. Ruiny kościoła ewangelickiego w Steblewie
lokalizacja na mapie: 54.17990918826312, 18.829900999886664
Początki wsi Steblewo sięgają XIII wieku – istniała tu wtedy przeprawa promowa przez Wisłę. Rozwój miejscowości nastąpił po objęciu tego terenu przez Zakon Krzyżacki w XIV wieku. To właśnie wtedy powstał tu Kościół Ewangelicki, którego ruiny możesz podziwiać do dzisiaj.
Pomimo tego, że ze świątyni zachowały się jedynie zewnętrzne mury, to jej rozmiar nadal robi wrażenie. Teren jest uporządkowany i przy ruinach znajdziesz nawet altankę, idealną na chwilę odpoczynku.
W otoczeniu świątyni możesz zauważyć pozostałości po zabytkowym cmentarzu. Do współczesnych czasów przetrwały stelle nagrobne z XVIII i XIX wieku. W sąsiedztwie jest też kaplica grobowa rodziny Wessel (dawnych mieszkańców wsi), wyremontowana w ostatnich latach.
Będąc w Steblewie, polecam Ci odwiedzić znajdujące się tam domy podcieniowe nr 15 i 50. Są nieco zniszczone, ale myślę, że warto się im przyjrzeć z zewnątrz, żeby zobaczyć typowy dla Żuław Wiślanych pruski mur.
17. Wycieczka rowerowa Wiślaną Trasą Rowerową Euro Velo 9
Przez Żuławy Wiślane ciągnie się Wiślana Trasa Rowerowa – Euro Velo 9. Jej długość wynosi prawie 300 km, więc jeśli chcesz ją pokonać, powinieneś wcześniej zaplanować dłuższe przystanki w miejscowościach na trasie.
Trasa jest odpowiednio oznakowana pomarańczowymi znakami z symbolem roweru i plakietką R9. W większości prowadzi przez płaskie tereny i asfaltowe drogi/ścieżki rowerowe. Pokonanie jej nie jest zbyt wymagające, jeżeli podzielisz drogę na krótsze etapy.
Wycieczkę rowerową polecam rozpocząć w Gdańsku i kierować się do Tczewa. Po drodze będziesz mógł obejrzeć np. ruiny kościoła w Steblewie. Drugim etapem jest przejazd z Tczewa do Gniewa, w którym obejrzysz XIII-wieczny zamek. Następnie radzę przejechać do Kwidzyna i przyjrzeć się tamtejszej warowni krzyżackiej. Na dalszych odcinkach możesz przejechać przez Miłoradz, Mikoszewo i wrócić do Gdańska. Jeżeli ta trasa jest dla Ciebie zbyt wymagająca, wybierz taki odcinek, który wydaje Ci się najciekawszy.
18. Galeria Żuławska w dawnym kościele ewangelickim
lokalizacja na mapie: 54.13620991329021, 19.006994775058622
Odwiedzając Żuławy Wiślane warto wstąpić do Galerii Żuławskiej w Nowym Stawie. Zlokalizowana jest w dawnym kościele ewangelickim tzw. “ołówku”. Nazwa wzięła się od kształtu wieży świątyni. Zabytkowy kościół zbudowano w tym miejscu na początku XIX wieku, a wieżę dołączono później. Przez lata pełnił rolę sakralną, a po wojnie mieścił się w nim sklep meblowy.
Podczas ratowania obiektu i kosztownej renowacji odkryto pod posadzką kościoła pozostałości średniowiecznego ratusza. To na jego fundamentach stał Nowostawski Kościół. Obecnie możesz oglądać sklepienie ratuszowej piwnicy dzięki szklanej posadzce “ołówka”.
W galerii odbywają się wydarzenia kulturalne i wystawy. Jeśli zostanie Ci trochę wolnego czasu na zwiedzanie Nowego Stawu, przejdź się jego uliczkami i obejrzyj dom podcieniowy przy ul. Gdańskiej.
Co jeszcze warto przeczytać?
Zerknij do innych tekstów o Pomorzu, które przygotowaliśmy na blogu. Polecam Ci zwrócić uwagę szczególnie na:
Dzięki, że przeczytałeś ten artykuł!
Napisaliśmy go zgodnie z naszymi standardami jakości publikacji, korzystając z 15 lat doświadczenia w podróżach. Dbamy o to, aby tekst był aktualny, wiarygodny i pełen osobistych wskazówek.
- Chciałbyś coś dodać do artykułu? Zauważyłeś błąd lub nieaktualne dane? Napisz do nas korzystając ze strony Kontakt.
- Poznaj zespół bloga i dowiedz się, dlaczego podróże są dla nas ważne. Sprawdź też nasze inne kierunki podróży.
- Możesz postawić mi wirtualną kawę za dowolną kwotę, która pomoże w rozwoju bloga. Treści na blogu są i będą darmowe.