Bolesławiec to miasto ceramiki i jedna z najbardziej rozpoznawalnych na świecie atrakcji Dolnego Śląska. Zdarzało mi się jechać tu na jednodniową wycieczkę z Wrocławia tylko po to, aby wrócić do domu z kolejnym kubkiem produkcji bolesławieckiej ceramiki. I chociaż ceramika rozsławiła w końcu miasto na całym świecie to nie jedyny powód, dla którego warto zwiedzić Bolesławiec. Co więc warto zobaczyć w Bolesławcu?
Amerykańscy i japońscy turyści na ulicach Bolesławca to widok, który nie dziwi już nikogo. Biało-niebieski wzór bolesławieckiej ceramiki znajdziesz nie tylko w plecakach turystów, ale też w kawiarniach, restauracjach, a nawet na Rynku.
Miasto to jednak również ciekawa architektura i tereny zielone nad rzeką Bóbr. Polecam dłuższy spacer po mieście i poznanie jego ciekawych zakątków. Przygotowałem przewodnik po 17 atrakcjach Bolesławca na jeden dzień lub weekend, który ułatwi Ci zwiedzanie.
Dlaczego warto przyjechać do Bolesławca? Dlaczego ceramikę bolesławiecką zna cały świat?
Według legend Bolesławiec miał powstać w X wieku, za panowania Mieszka I, ale pierwsze potwierdzone źródłowo informacje o Bolesławcu pochodzą z ok. 1194 roku. Zgodnie z tą wersją Bolesławiec wziął swoją nazwę od imienia księcia Bolesława Wysokiego, który miał założyć osadę w miejscu obecnej starówki.
Z Bolesławcem nierozłącznie kojarzy się ceramika. Około XVIII wieku wykształcił się pierwszy w pełni oryginalny styl bolesławieckiej kamionki. Charakteryzował się on głównie cynkową oprawą i brązowym szkliwem ziemnym. Najczęściej produkowano wtedy dzbany i kufle.
W drugiej połowie XIX wieku garncarze zaczęli rezygnować z brązowego szkliwa na rzecz glinki, która wypalała się na biały kolor. W tym okresie do produkcji wprowadzony został nowy typ wyrobów, który obecnie uważany jest za wizytówkę Bolesławca.
Bolesławiecka ceramika to pożądany towar wśród zagranicznych turystów i świetny pomysł na prezent. Moją wizytę w Bolesławcu zacząłem właśnie od sklepu firmowego z ceramiką. ;)
W lipcu 2017 r. prezydent Andrzej Duda i jego żona Agata Kornhauser-Duda w ramach prezentu wręczyli księciu Williamowi i księżnej Kate między innymi serwis kawowy z Bolesławca.
Od lat 90. XX wieku w przedostatni weekend sierpnia odbywa się tutaj Bolesławieckie Święto Ceramiki. Znajdziesz tu wtedy największy wybór ceramiki bolesławieckiej w jednym miejscu oraz mnóstwo jej miłośników z ogromną wiedzą. Na stronie miasta zawsze kilka dni przed można sprawdzić program wydarzenia.
1. Rynek i Ratusz w Bolesławcu
Rynek w Bolesławcu to moim zdaniem jeden z najładniejszych Rynków na Dolnym Śląsku – obok tego we Wrocławiu, Świdnicy czy Jeleniej Górze. Otaczają go z czterech stron rzędy pomalowanych w przeróżne kolory kamienic, a na środku stoi imponujących rozmiarów Ratusz.
Duży wkład w kształt Rynku miał działający od 1525 r. w Bolesławcu architekt Wendel Rosskopf. Brał on udział w pracach nad wnętrzem Kościoła Mariackiego (zwiedzimy go jeszcze) i bolesławieckiego Ratusza. Miejski Ratusz, wzniesiony w roku 1535, reprezentuje klasyczny styl barokowy z gotyckimi elementami wieży i wnętrz. Obecnie pełni funkcję siedziby władz miejskich.
W dolnej części wieży ratuszowej poszukaj zachowanych od dzisiaj renesansowych sgraffito, wokół których wykonano nawiązującą do nich kopię. W jednej z bolesławieckich kamienic możesz zobaczyć bramę piastowską z XVIII wieku, w której wiszą dawne pieczęcie książąt śląskich. Przejdziesz nią w kierunku Działu Historii Miasta Muzeum Ceramiki.
Kształt Ratusza od czasu budowy jest niemal taki sam – jedyna znacząca przebudowa z XVIII w. wzmocniła jego barokowy charakter. Bryła Ratusza złożona jest z trzech połączonych ze sobą budynków. Nad placem góruje wieża ratuszowa, której nie sposób przegapić. Niestety, nie jest udostępniona jako punkt widokowy – pozostaje ją więc oglądać z dołu.
Przy bolesławieckim Rynku działa kilka restauracji i kawiarni, w których możesz zrobić sobie przerwę od zwiedzania miasta. Zaszedłem na poranne espresso do Manufaktury Smaku Słodko&Słono i chociaż nie było to najlepsze espresso jakie piłem w życiu, bez wstydu mogę to miejsce polecić. Dobre recenzje zbiera też meksykańska restauracja Ryõri.
2. Muzeum Ceramiki – Dział Ceramiki i Dział Historii Miasta
Muzeum Ceramiki jedna z najbardziej znanych atrakcji Bolesławca i miejsce, od którego warto zacząć swoją przygodę z bolesławiecką ceramiką. Jest podzielone na dwie części – najważniejsza, czyli Dział Ceramiki. Nie tak dawno mieścił się jeszcze przy ul. Mickiewicza 13, ale teraz został przeniesiony do dawnego Pałacu przy ul. Zgorzeleckiej.
Na stronie internetowej znajdziesz informacje na temat cen biletów, aktualnych wystaw czy warsztatów edukacyjnych w Muzeum Ceramiki w Bolesławcu.
Muzeum Ceramiki opowiada o historii ceramiki sięgającej XVIII wieku i o tym jak techniki wytwarzania ewoluowały przez kolejne wieki. Placówka jest domem dla dużej kolekcji ceramiki wyprodukowanej we flagowych Zakładach Ceramicznych „Bolesławiec” i Spółdzielni „Ceramika Artystyczna”. Mi wpadły w oko odważne projekty z lat 60. XX wieku – chętnie miałbym niektóre w z nich w swoim domu.
Druga część muzeum to Dział Historii Miasta. Podchodziłem do niego sceptycznie (nie przepadam za historią), ale fajnie zajrzeć tutaj, żeby złapać trochę informacji o dziejach Bolesławca w pigułce i zwiedzać to miejsce bardziej świadomie. Stała wystawa opowiada zarówno o znaleziskach archeologicznych i kulturze łużyckiej, jak i czasach II wojny światowej i współczesności.
3. Żywe Muzeum Ceramiki w Bolesławcu
Słynna bolesławiecka ceramika w praktyce! Muzeum mieści się nieco na obrzeżach miasta, przy ulicy Gdańskiej 30, przy rzece Bóbr. Wszystkie lokalne produkty ceramiczne wytwarzane są ręcznie, a w tym miejscu można cały ten proces od początku do końca zobaczyć na żywo – od wytworzenia masy ceramicznej, poprzez proces odlewu form, ręczne toczenie, oczyszczanie, wypalanie, zdobienie, szkliwienie, po ostateczny, drugi wypał kamionkowych naczyń.
Żywe Muzeum Ceramiki oferuje nie tylko zwiedzanie, ale też warsztaty ceramiczne i garncarskie – idealne dla najmłodszych, dla których ,,zwykłe” muzea mogą być zbyt nużące. Na stronie internetowej znajdziesz więcej informacji o cenach biletów i godzinach otwarcia muzeum.
Zobaczysz tu jak bolesławieckie wyroby, rozpoznawalne na całym świecie, zmieniały się na przestrzeni lat w zależności od panujących trendów. Jeśli chcesz dowiedzieć się jeszcze więcej, możesz w muzeum zamówić zwiedzanie z przewodnikiem – zyskasz wtedy najwięcej informacji oraz odpowiedzi na Twoje pytania w temacie ceramiki.
Gdzie kupić ceramikę bolesławiecką?
Ceramikę możesz kupić w obu bolesławieckich muzeach, ale w lokalne pamiątki najlepiej będzie się zaopatrzyć w licznych sklepikach na mieście. Największym i najpopularniejszym z miejsc, które oferują bolesławiecką ceramikę, są Zakłady Ceramiczne “Bolesławiec” przy ulicy Kościuszki 11 – niedaleko dworca PKP.
W sprzedaży są dostępne pełnowartościowe, kosztowne zestawy ceramiki (to w “zwykłym” sklepie) i przecenione wyroby w outlecie tuż obok głównego sklepu. Jeśli nie jesteś wielkim znawcą ceramiki i szukasz dla siebie pięknej pamiątki, zajrzyj do outletu. Za kilkadziesiąt złotych możesz kupić np. piękny kubek z charakterystycznymi, niebieskimi motywami.
Warto zajrzeć także kawałek dalej na ulicę Kościuszki 24a, do sklepu Ceramika Bolesławiecka – wyróżnia się on rozbudowaną stroną internetową, dzięki czemu możesz upatrzeć sobie dany kubek czy dzbanek jeszcze w drodze do Bolesławca. Na miejscu wybór też jest spory. ;)
4. Wiadukt kolejowy nad rzeką Bóbr
Wyjątkowy obiekt dla wszystkich miłośników kolei! Jeden z najdłuższych wiaduktów w Europie, bo mierzący aż 490 metrów, został wybudowany w 1846 roku. Wznosi się nad rzeką Bóbr, a wykonany jest z piaskowca kredowego, wydobywanego z lokalnej kopalni.
Na zdjęciach jest imponujący, ale prawdziwe wrażenie robi dopiero, gdy stanie się pod nim i spojrzy na jego rozmiar. W okolicy wiaduktu znajdziesz przyjemne tereny spacerowe, a w ciepły dzień możesz po prostu zatrzymać się tutaj na chwilę, np. organizując mały piknik z ładnym widokiem. ;)
Pociągi kursujące po wiadukcie jadą m.in. z Wrocławia Głównego do Zgorzelca. Tam możesz przesiąść się wygodnie do niemieckiego pociągu relacji Zgorzelec – Drezno, który zawiezie Cię m.in. do Goerlitz. W mieście są do obejrzenia aż 4000 zabytków (to niemiecki rekordzista w tej kategorii).
5. Bazylika Maryjna (Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja)
Tuż przy Rynku czeka na Ciebie architektoniczna perełka Bolesławca, czyli Bazylika Maryjna powstała w XV w. Maczał w niej palce włoski architekt Giulio Simonetti, który odpowiadał za jedną z kilku odbudów kościoła po historycznych zniszczeniach. Do zwiedzania kościoła nie potrzebujesz biletu – wystarczy wejść do niego w przerwie między mszami.
We wnętrzu na szczególną uwagę zasługują dwa z barokowych ołtarzy bocznych św. Barbary (z chrzcielnicą z 1727 roku) i św. Katarzyny (z XVII-wiecznymi obrazami), a także stojące przy wejściu rzeźby świętych, przeniesione z różnych miejsc miasta. W oczy rzuci Ci się też rzeźbiony ołtarz dłuta Jerzego Webera.
Na początku XX w. dobudowano hełm do najwyższej wieży kościoła, na której obecnie znajduje się ponad tonowy dzwon Panny Marii. Wokół kościoła znajdują się barokowe rzeźby wykonane przez konstruktora ołtarza głównego – Jerzego Leonarda Webera.
6. Mury obronne i promenada
W średniowieczu mury obronne pełniły kluczową rolę dla bezpieczeństwa miasta. Na początku miasto otoczone było wałami drewniano-ziemnymi, a w XV w. przystąpiono do obwarowania Bolesławca murami z kamienia. Pierścień otaczający miasto z czasem stał się podwójny, a w efekcie otoczono go fosą oraz stawem.
W 1813 r. wojska francuskie wysadziły w powietrze wszystkie bramy i część murów, a w okresie wojen napoleońskich rozebrano je w znacznym stopniu, zasypano fosy i staw. Współcześnie przetrwały niewielkie kawałki – najlepiej zachowane fragmenty możesz obejrzeć przy ul A. Mickiewicza, B. Kubika czy Al. Partyzantów. Zachowała się także jedna baszta.
Wzdłuż dawnych murów miejskich Bolesławca ciągnie się trasa spacerowa. Przystanek w czasie spaceru możesz sobie zrobić przy niewielkim stawie w parku przylegającym do dawnej fortyfikacji. Poszukaj w nim Pogodynki, fontanny z czaplą w 1932 r. i pomnik rosyjskiego dowódcy Michaiła Kutuzowa.
7. Kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy
Ta barokowa świątynia, początkowo ewangelicka, oparta na planie prostokąta, została wzniesiona w miejscu dawnego zamku bolesławieckiego w latach 1752-1756. Neogotycką, 73 metrową wieżę z piaskowca wybudowano w latach 1834-1835 według projektu późniejszego wykonawcy wiaduktu kolejowego, Fryderyka Engelhardta Gansela.
W kolejnych latach kościół przechodził dalsze przemiany architektoniczne. Do najważniejszych należy zaliczyć przebudowę z roku 1906, potem po 1945 budynek popadł w ruinę. Aktualnie od ponad 50 lat służy parafii katolickiej. Jego strzelista wieża to punkt orientacyjny w czasie spaceru po Bolesławcu – będzie Ci wpadała w oko wielokrotnie.
8. Teatr Stary i budynek Sądu Rejonowego
Teatr Stary to kolejny z ciekawych budynków, na który warto rzucić okiem w czasie spaceru po Bolesławcu. Budowla powstała w 1857 roku w wyniku przebudowy dawnego arsenału miejskiego.
Był to pierwszy reprezentacyjny budynek wzniesiony przy promenadzie, otaczającej centrum starego miasta, przy której budowano okazałe wille oraz budowle publiczne. Po kilku przebudowach teatr był w stanie pomieścić nawet 750 osób.
Odwiedź stronę internetową placówki, aby znaleźć więcej informacji na temat godzin otwarcia, aktualnych cen wejściówek i nadchodzących wydarzeń w Teatrze Starym.
Kolejnym ciekawym budynkiem w okolicy jest gmach obecnego Sądu Rejonowego, a dawnego Królewskiego Gimnazjum, zachowanego w stylu neogotyckim. Od prawie 100 lat w praktycznie niezmienionym kształcie – udało mu się przetrwać zawieruchę II wojny światowej bez szwanku. Nie można go zwiedzać, ale przykuwa oko już z zewnątrz.
Po dniu pełnym architektonicznych wrażeń polecam także relaks w położonych niedaleko Termach Bolesławiec – to raptem kilka minut spacerem od Sądu Rejonowego. I zostając w temacie – jeśli podróżujesz z dziećmi, polecam znajdujący się przy placu Popiełuszki 1 Park Wodny Orka.
Obydwie wodne atrakcje znajdziesz niedaleko centrum Bolesławca. Ceny wejściówek, godziny otwarcia i inne ważne informacje znajdziesz na stronach internetowych Term Bolesławiec oraz Parku Wodnego Orka.
9. Dawna dzielnica południowa
Dzielnica południowa to willowa dzielnica Bolesławca wzorowana na berlińskim Westendzie i ukryty skarb rzadko odwiedzany przez turystów. Pośród ulic Komuny Paryskiej, Wybickiego, Opitza i Brody znajdziesz klasycystyczne i neorenesansowe wille bogatych mieszkańców Bolesławca. Nie brakuje tu zieleni, w której palce maczał doceniany w Europie ogrodnik Eduard Petzold.
Domy i wille w okolicy uchodziły za prestiżowe przez swoje imponujące rozmiary, ciekawą architekturę i rozległe ogrody. Projekty budowlane domów sporządzali między innymi R. Schiller, A. Gansel i niemożliwy do wymówienia architekt… Zschetzschingk.
Nie wszystkie budynki doczekały się remontów, na niektórych mocno widać upływ czasu, ale nie odbiera to im atrakcyjności. Raczej nie spotkasz tu innych turystów, bo ceramika jest najsilniejszym magnesem przyciągającym do Bolesławca i rzadko starcza czasu na mniej typowe atrakcje. Niezmiennie jednak polecam ten rejon. ;)
10. Dawny Zakład Włókienniczy Concordia
Budynki dawnego Zakładu Włókienniczego Concordia znajdujące się przy ulicy Orlej 3 pochodzą z drugiej połowy XIX w. Obecna tam przędzalnia wyposażona była według stylów angielskich, również materiały tam wykorzystywane były sprowadzane z Anglii i jej kolonii. Główny budynek z wysoką wieżą z napisem ,,Concordia” powstał w 1921 r.
W trakcie trwania II wojny światowej, w budynkach stworzono filię obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Więźniowie pracowali m.in. przy produkcji skrzydeł do samolotu myśliwskiego Focke-Wulf 190. Budynek to wspomnienie o dawnej potędze tego przemysłu w mieście – wystarczy, że spojrzysz, jak ogromny gmach zajmował dawniej ten zakład.
Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Bolesławca?
Na zwiedzanie atrakcji Bolesławca wystarczy Ci jeden dzień. Do większości atrakcji miasta dotrzesz spacerem. W Bolesławcu działa bezpłatna komunikacja miejska, z której możesz skorzystać w razie potrzeby. W okolicy jest też wiele parkingów, więc zmotoryzowani także nie będą mieć problemu z dojazdem.
Jeśli Ci się nie spieszy, polecam jednak zatrzymać się w Bolesławcu na jedną noc. Mniejsze miasta mają wieczorami specyficzny klimat, a Bolesławiec może się pochwalić kilkoma ciekawymi restauracjami, w których możesz zrelaksować się po zwiedzaniu. Kolejnego dnia pójdź do Termy Bolesławiec. ;)
Co warto zobaczyć w okolicach Bolesławca? Atrakcje w okolicy
Na kilka dodatkowych atrakcji, kiedy już zmęczenie daje o sobie znać, możesz przeznaczyć nieco mniej czasu. Ale nie jest to koniecznie – to także świetne miejsca do aktywnego spędzenia czasu lub do zrobienia pięknych zdjęć okolicznych krajobrazów.
Sprawdź artykuł: Weekend na Dolnym Śląsku – 22 wycieczki jednodniowe i na weekend
1. Pałac rodziny von Reuss w Kruszynie
Kolejny obiekt wpisany do rejestru zabytków. Przez lata pełnił różne funkcje – obronne, reprezentacyjne, mieszkalne. Aktualnie Pałac rodzinny von Reuss w Kruszynie jest własnością prywatną polsko-francuskiego małżeństwa, częściowo udostępnioną zwiedzającym.
2. Szwajcaria Lwówecka i Lwóweckie Skałki
Nazwa nawiązuje do podobnych skał znajdujących się w Saskiej Szwajcarii w Niemczech. To zgrupowanie piaskowcowych form skalnych w Lwówku Śląskim, znajdujących się w obrębie Parku Krajobrazowego Doliny Bobru.
Skały rozciągają się na długości ok. 200 m i osiągają wysokość do ok. 30 m. Na formację składają się baszty, półki skalne, szczeliny i jaskinie szczelinowe, pomiędzy którymi prowadzą ścieżki. Do wyboru masz kilka wytyczonych szlaków o różnych poziomach trudności, a u podnóża Szwajcarii Lwóweckiej znajduje się bezpłatny parking.
3. Przemkowski Park Krajobrazowy
Idealne miejsce na wycieczkę dla rowerzystów. Na terenie parku o powierzchni aż 22 338 h, na przełomie sierpnia i września można podziwiać kwitnące wrzosowisko otoczone borem sosnowym. Podczas wyprawy do parku skorzystaj z wytyczonych ścieżek przyrodniczych – wiele roślin i wrzosowisk rosnących na terenie parku jest pod ochroną.
Gdzie spać w Bolesławcu? Polecane noclegi
Oferta noclegów w Bolesławcu jest zaskakująco dobra, biorąc pod uwagę wielkość miasta. Dostępnych jest kilka hoteli i dużo apartamentów. Polecam te drugie, bo dają większy komfort, a zazwyczaj nie kosztują więcej od standardowego pokoju hotelowego.
Niżej przygotowałem kilka propozycji miejsc, które spełniają moje wymagania – mają dobry standard, są w korzystnej lokalizacji i nie kosztują majątku.
Gdzie zjeść w Bolesławcu? Polecane restauracje i kawiarnie
Pora na moje ulubione zwiedzanie, czyli zwiedzanie restauracji – poznawanie lokalnych smaków to jedna z moich ulubionych form spędzania czasu na wyjeździe. Myślę, że nawet na kilkudniowych wycieczkach nikt nie ma ochoty na samodzielne gotowanie, dlatego warto rozejrzeć się, co dobrego oferują okoliczne restauracje i kawiarnie.
Oto kilka moich rekomendacji – polecane restauracje i kawiarnie w Bolesławcu, do których warto zajrzeć w przerwie od zwiedzania miasta:
- Piwnica Paryska – jedno z najciekawszych miejsc na gastronomicznej mapie Bolesławca. Dobre ceny, dość szerokie menu z klasycznymi daniami kuchni polskiej. Możesz tu też zajrzeć na smacznego steka. Lokalizacja jest dobra, chociaż restauracja leży nieco poza ścisłym centrum miasta.
- Dobra Pierogarnia – warta odwiedzenia przez każdego miłośnika pierogów restauracja o rustykalnym wystroju. Wybór pierogów jest duży – od słodkich do słonych, także wegetariańskich. Dobrą opcją jest cena od sztuki pieroga – dzięki temu możesz spróbować wszystkich interesujących Cię smaków.
- JAK W DYM pizza & wino – idealne miejsce na obiad w samym centrum miasta, wracając z Muzeum Ceramiki, które znajduje się nieopodal. Jeśli nie przeszkadza Ci gluten, serwują tu pizzę w stylu włoskim, na cienkim cieście, ze świeżymi pomidorami. Restaurację znajdziesz na Rynku.
- Bombonierka – miejsce na kawową przerwę w czasie zwiedzania Bolesławca. Miejsce jest przyjemne – zjesz tu desery lodowe i gofry. Kawa niestety mocno przeciętna – nie serwują tu kaw z lokalnych palarni, a raczej dość mainstreamowe ziarna pokroju Segafredo.
Jak dojechać do Bolesławca?
Bolesławiec leży ok. 55 km na zachód od Legnicy. Jadąc autem z południa Polski najłatwiej i najszybciej jest wskoczyć na autostradę A4 – stąd jest już prosta i szybka droga do Bolesławca, a następnie zjechać na drogę krajową nr 94. Chociaż wiadomo, jak to z A4 – jeśli można uniknąć jazdy tą drogą, to lepiej to zrobić. ;)
Jeśli zdecydujesz się na podróż pociągiem i nie jesteś z Dolnego Śląska to najlepszym wyborem będzie podróż do Wrocławia, skąd najbezpieczniej jest się przesiąść w Koleje Dolnośląskie. Pociągi do Bolesławca odjeżdżają bardzo często, co ok. 1-2h w zależności od dnia tygodnia. Jeśli chcesz pojeździć więcej, weź pod uwagę kupno Dolnośląskiego Biletu Weekendowego.
Rozkłady jazdy pociągów sprawdzisz na Portalu Pasażera.
Jakie artykuły powinienem jeszcze przeczytać?
Na koniec chciałbym Ci jeszcze polecić kilka artykułów, które mogą ci się przydać przed podróżą i w trakcie, lub podczas drogi powrotnej. Dowiesz się jak zaoszczędzić trochę pieniędzy w czasie wyjazdu, gdzie zajrzeć wracając do domu, jeśli nadal będziesz czuć niedosyt po wycieczce czy jak praktycznie spakować się na kilka dni. Polecam rzucić okiem :).
Poznałeś właśnie listę 17 atrakcji i ciekawych miejsc, które warto zobaczyć w czasie zwiedzania Bolesławca. Pierwsze skrzypce wiedzie oczywiście ceramika i związane z nią miejsca, których nie wolno pominąć w czasie spaceru po mieście. To jednak nie jedyne atrakcje turystyczne, którymi przyciąga do siebie Bolesławiec. Życzę Ci udanego dnia (lub weekendu) w Bolesławcu!
Dzięki, że przeczytałeś ten artykuł!
Napisaliśmy go zgodnie z naszymi standardami jakości publikacji, korzystając z 15 lat doświadczenia w podróżach. Dbamy o to, aby tekst był aktualny, wiarygodny i pełen osobistych wskazówek.
- Chciałbyś coś dodać do artykułu? Zauważyłeś błąd lub nieaktualne dane? Napisz do nas korzystając ze strony Kontakt.
- Poznaj zespół bloga i dowiedz się, dlaczego podróże są dla nas ważne. Sprawdź też nasze inne kierunki podróży.
- Możesz postawić nam wirtualną kawę za dowolną kwotę, która pomoże w rozwoju bloga. Treści na blogu są i będą darmowe.