Kreta: TOP 42 atrakcje i miejsca, które warto zobaczyć

Atrakcje Krety pokazały mi, że to dobry kierunek na wakacyjny wyjazd, jeśli lubisz plażowanie, aktywny odpoczynek i zwiedzanie. Przygotowałem listę 42 atrakcji, miast i ciekawych miejsc, które warto zobaczyć w czasie zwiedzania Krety – zarówno na własną rękę, jak i z biurem podróży.

Kreta to plaże z błękitną wodą Morza Śródziemnego, urocze wioski wysoko w górach, zabytkowe miasta na wybrzeżu, dzikie zatoki, monastyry i kościoły, miejsca związane z historią i archeologią plus… setki naturalnych atrakcji.

Podpowiadam jakie restauracje i kawiarnie odwiedzić, gdzie spać i jak przemieszczać się po wyspie. Do wielu ciekawych miejsc dojedziesz autobusem zwiedzając Kretę na własną rękę, ale wygodniej zwiedza się wynajętym samochodem.

Dlaczego warto przyjechać na Kretę? Z czego jest znana?

Gdy decydowałem się na zakup biletów lotniczych na Kretę wiedziałem tylko, że to jedna z greckich wysp i popularna destynacja dla europejskich turystów. Nie miałem pojęcia o oliwkach, kozach, górskich szlakach i narodzinach Zeusa. Liczba dobrych miejsc na urlop i wakacje na Krecie jest długa.

Sławę wśród turystów Kreta zawdzięcza kilku faktom (i kilku legendom):

• Kreta to największa z greckich wysp i piąta co do wielkości wyspa Morza Śródziemnego (po włoskich Sycylii i Sardynii, Cyprze i francuskiej Korsyce),

• człowiek pojawił się na Krecie już 5,7 mln lat temu, a jego ślady to jedne z najdawniejszych oznak życia człowieka, jakie udało się odkryć,

• Minojczycy, którzy zamieszkiwali Kretę w latach 3000–1500 p.n.e., pozostawili po sobie ślady ogromnych pałaców, świadczących o potędze tej cywilizacji (np. w Knossos i Fajstos),

• Kreta to najczystsze w Europie plaże i wody (to dla miłośników morza) oraz wymagające, dostarczające panoramicznych widoków górskie trasy na wysokościach przekraczających 2000 m n.p.m. (to dla miłośników gór),

• Kretę porastają tysiące drzewek oliwnych, z których owoców powstaje najwyższej jakości oliwa, a po ziemi stąpają tysiące kóz, których mleko wykorzystuje się m.in. do produkcji świetnego sera,

• z Krety pochodzi wiele mitologicznych “celebrytów”: na Krecie miał urodzić się sam Zeus (w Jaskini Zeusa, o której wspominałem), eksperymenty z lataniem mieli prowadzić Dedal i Ikar, a Herkules miał tu ujarzmiać i wyganiać z wyspy szkodliwe zwierzęta.

Trudno wybrać najpiękniejszą część Krety. Wydaje mi się, że największym nasyceniem różnorodnymi atrakcjami może się pochwalić północna i zachodnia część wyspy – zaczynając od plaży Elafonisi i Kissamos, przez Chanię, Retimno i Heraklion do Agios Nikolaos.

Na tej części wyspy skupiłbym się w czasie pierwszej wycieczki na Kretę. Miłośnicy dzikich plaż i trudno dostępnych wąwozów zakochają się również w południowej części wyspy – czeka tam m.in. wąwóz Samaria i miejscowość Loutro, do której nie docierają żadne drogi (dostęp tylko pieszo lub z promu).

Gdzie spać na Krecie? Bazy wypadowe i polecane noclegi

W czasie naszej podróży na Kretę zdecydowaliśmy się na zaplanowanie noclegu w trzech bazach wypadowych – Chanii, Retimno i Heraklionie. To w połączeniu z wynajętym samochodem pozwoliło na dotarcie do prawie wszystkich ważnych atrakcji Krety, bez zbędnego nadkładania kilometrów.

Przygotowałem poniżej propozycję 3 hoteli i apartamentów, w których zatrzymałem się w czasie mojej ostatniej podróży na Kretę. Przez cały pobyt nie miałem do nich żadnych zastrzeżeń – czuję więc, że i Tobie się spodobają.

1. Chania

Chania to drugie co do wielkości miasto Krety i miejsce, od którego wielu turystów zaczyna swoją przygodę z wyspą. Chania ze swoim uroczym Starym Miastem ze Starym Portem Weneckim, twierdzą Firka i ciasnymi uliczkami wciśniętymi między zwartą zabudowę to dobry punkt startu zwiedzania. Dobrze wspominam spędzone tutaj kilka dni pobytu na Krecie.

W Chanii czuje się śródziemnomorski klimat – stoliki restauracji szczelnie wypełniają już i tak wąskie uliczki Starego Miasta, wszędzie pełno jest sklepów z pamiątkami i lokalnym rękodziełem. No i turyści – ich w Chanii nie brakuje nawet w miesiącach poza wysokim sezonem turystycznym.

Będąc w mieście odwiedź koniecznie Stary Port Wenecki, z którego dobrze widać wenecką latarnię morską i przespaceruj się malowniczym nabrzeżem do twierdzy Firka. Z tej części Chanii najlepiej obserwuje się zachody słońca. Po drodze zahacz jeszcze o Meczet Janczarów (Kucjk Hassan Mosque) i Muzeum Morskie Krety. Warto też zajrzeć do kościoła św. Mikołaja.

Na zwiedzanie najważniejszych atrakcji Chanii potrzebujesz przynajmniej jednego dnia. Sugerowałbym nie pomijać Chanii w swoich planach nawet jeśli na zwiedzanie Krety masz niewiele czasu. Chania jest też dobrą bazą wypadową do atrakcji Krety położonych na zachodzie – laguny Balos czy plaży Elafonisi.

2. Pałac Minojski w Knossos

Pozostałości Pałacu Minojskiego w Knossos niedaleko Heraklionu to symbol dawnej potęgi cywilizacji minojskiej i jedna z najpopularniejszych atrakcji Krety. Pałac udowadnia, że już tysiące lat temu cywilizacje rozwinęły się tak mocno, że były w stanie budować monumentalne budowle przy użyciu zaawansowanych technik oraz wykorzystując luksusowe materiały i rozwiązania.

Pałac w Knossos powstał prawdopodobnie między 2000 a 1400 r. p.n.e., jako kolejne wcielenie budowli w tym miejscu. Poprzednie zniszczyło silne trzęsienie ziemi, które nawiedziło Kretę ok. 1700 r. p.n.e. Nowy pałac zbudowano z dużym rozmachem – miał mieć ponad 1000 pomieszczeń i być w stanie gościć nawet 12 000 osób. Przetrwał do ok. 1350 r. p.n.e. i później już nigdy go nie odbudowano.

Minojczycy mieli być świadomi swojej potęgi na tyle, że pałacu nie otoczono murami obronnymi (przynajmniej nie udało się ich znaleźć). Reprezentacyjne sale pałacu były zdobione freskami, podłogi pokrywał kamień. Pałac był prawdopodobnie wyposażony w łazienki i kanalizację – luksus, który trudno wyobrazić sobie jako wyposażenie pałacu sprzed kilku tysięcy lat.

Zgodnie z legendą, pałac minojski w Knossos miał powstać po to, aby uwięzić w jego labiryntach mitycznego pół-człowieka, pół-byka Minotaura, który był owocem zdrady żony króla Knossos Minosa z bykiem. Uwięzionemu bykowi dostarczano na pożarcie ofiary z dziewcząt i chłopów. Ostatecznie poskromił go Tezeusz, który dzięki pomocy nici Ariadny nie zgubił się w labiryncie.

Dobrze znaleźć trochę czasu na zwiedzanie miejsca, o którym tyle czytało się w greckiej mitologii. Nie licz oczywiście na to, że w Knossos zobaczysz pełnoprawny pałac – do dzisiaj przetrwało tylko tyle, ile udało się wykopać archeologom prowadzącym tutaj prace od końcówki XIX wieku. Charakterystyczny fragment pałacu z czerwonymi kolumnami to rekonstrukcja, która wiele mówi o tym, jak potężny mógł być dawniej pałac w Knossos.

Pałac w Knossos to jedna z wielu atrakcji Krety, do której najwygodniej dojedziesz wynajętym samochodem. My wypożyczyliśmy auto na lotnisku w Chanii, żeby być maksymalnie elastycznym w zwiedzaniu i dobrze wykorzystać zaledwie tydzień, jaki mieliśmy na zwiedzanie Krety. Zobacz niżej przykładowe ceny aut w wypożyczalni, z której korzystaliśmy.

Do pałacu w Knossos możesz też pojechać ze zorganizowaną wycieczką startującą z Chanii i Heraklionu. Sam pałac jest w programie kilku całodniowych wycieczek – warto przejrzeć listę poniżej. Czasami wykupienie wycieczki jest korzystniejsze, niż planowanie jej samodzielnie – szczególnie, jeśli nie masz zbyt wiele czasu.

3. Retimno (Rethymnon)

Retimno to idealny punkt na kilkugodzinny spacer i odpoczynek w drodze z Chanii do stolicy Krety – Heraklionu. Położone tuż przy brzegu morza Stare Miasto oraz potężna, wenecka twierdza La Fortezza, dostarczająca panoramicznego widoku na miasto i wybrzeże, to najważniejsze atrakcje przyciągające turystów do Retimno.

W trzecim do wielkości mieście Krety, znacznie bardziej kameralnym niż Heraklion i Chania, powinieneś zaplanować spacer po starej części miasta położonej między twierdzą a portem. Warto odwiedzić przy tej okazji zbudowaną przez Wenecjan fontannę Rimondi, loggię zajmowaną przez kulturalny ośrodek Ministerstwa Kultury i Sportu i kościół św. Franciszka (Agios Frangiskos).

Malowniczych widoków szukaj w Starym Porcie Weneckim, z którego nabrzeża zobaczysz zbudowaną przez Egipcjan latarnię morską. Jeśli lubisz sztukę, sprawdź aktualne wystawy w Muzeum Sztuki Współczesnej, mieszczące się w budynku, który dawniej był fabryką mydła. Przeznacz trochę czasu na spacer wąskimi uliczkami centrum i relaks w Ogrodzie Miejskim po zobaczeniu kościoła Świętych Czterech Męczenników.

4. Różowa plaża Elafonisi

Wycieczka na różową plażę Elafonisi to kreteński “klasyk”, na który decydują się każdego roku tysiące turystów. Do Elafonisi przyciąga ciekawe zjawisko – wąski pas terenu łączący półwysep Elafonisi z resztą lądu jest zalewany przez wodę, przez co Elafonisi sprawia wrażenie bycia wyspą. Woda jest na tyle płytka, że spacer na półwysep brodząc w niej po kostki to ulubiona aktywność turystów.

Piasek na plaży Elafonisi wydaje się być różowy (szczególnie tuż przy brzegu) dzięki tysiącom pokruszonych i wyrzucanych na brzeg muszli. Im ich więcej, tym silniejszy róż rzuci Ci się w oczy. To w połączeniu ze zjawiskiem oddzielania półwyspu od “reszty Krety” przez morską wodę sprawia, że Elafonisi jest naturalnym skarbem. Przyrodę tego terenu chroni ustanowiony tu obszar Natura 2000.

Najbliższe większe miasto, czyli Kissamos, dzieli od Elafonisi prawie 40 kilometrów, a Chanię – prawie 80. Kilkadziesiąt metrów przed plażą zorganizowano ogromny parking, co tylko sugeruje, jak wiele turystów może się tu pojawiać w sezonie. Zwiedzając to miejsce na początku kwietnia (kilka tygodni przed sezonem), rano w Elafonisi było już kilkanaście osób.

5. Jaskinia Agia Sofia

W drodze do plaży Elafonisi zatrzymaj się przy dostępnej za darmo jaskini Agia Sofia (Bożej Mądrości) (lokalizacja na mapie: 35.42000326, 23.68441345 – znajdziesz ją też na interaktywnej mapie atrakcji Krety. Wdrapiesz się tam po kamiennych schodach, z których dobrze widać wąwóz Topolia. Jaskinia to ważne miejsce religijne, ale też uroczy zakątek dla miłośników natury. Zwiedza się ją bez przewodnika – do przejścia jest kilkaset metrów. Widoki z wysokości wejścia – piękne. ;)

Miłośnicy plażowania mogą spędzić na Elafonisi cały dzień, spacerując wokół laguny i relaksując się z widokiem miksu różu i błękitu, tworzonego przez wodę i piasek plaży. Elafonisi nie jest miejscem dla miłośników ciszy i kameralnego wypoczynku, ale warto przyjechać tu chociaż na chwilę, aby zobaczyć tę osobliwość natury. Ładny widok na Elafonisi znajdziesz też w drodze powrotnej, zatrzymując auto kilkaset metrów powyżej parkingu.

6. Agios Nikolaos

Decyzja o tym, żeby pojechać na chwilę do Agios Nikolaos była strzałem w dziesiątkę. Leżące na wschód od Heraklionu miasteczko ma do zaoferowania turystom uroczą plażę w ścisłym centrum, masę punktów widokowych, a nawet połączone z morzem słodkowodne jezioro Wulismeni i… białe schody idealne dla Instagramerów.

Leżące nad Zatoką Mirabello Agios Nikolaos to miasteczko przyjemne dla oka. Poszukiwacze konkretnych, historycznych atrakcji nie znajdą ich tu tyle co w Chanii czy Retimno, ale właśnie widoki i atmosfera nadmorskich restauracji czyni z Agios Nikolaos jeden z ważniejszych punktów do odwiedzenia w czasie zwiedzania Krety.

Jeśli starczy Ci czasu, niedaleko Agios Nikolaos leży słynna wyspa Spinalonga z XVI-wieczną wenecką fortecą Spinalonga i służącym dawniej do odprawiania mszy pogrzebowych kościołem św. Jerzego. Po drodze w rejon wyspy możesz też zajrzeć do farmy oliwek (Cretan Olive Oil Farm) i wziąć udział w pokazie produkcji oliwy lub warsztatach kulinarnych. Warto też zajrzeć na plażę Almyros.

7. Miasto Minojskie Gournia

Obok pałaców minojskich, których ruiny możesz oglądać w Knossos, Fajstos i Malii, do zwiedzania udostępniono też stanowisko archeologiczne pokazujące jedno z nielicznych, odsłoniętych w całości miast minojskich. Miasto Gournia leży na wzgórzu, z którego w czasie zwiedzania świetnie widać pobliską Zatokę Mirabello.

Strategiczne położenie miasta Gournia przy wybrzeżu w najwęższym miejscu wyspy, z dobrą kontrolą nad szlakami komunikacyjnymi spowodowało, że było ono jednym z najważniejszych ośrodków handlu w epoce minojskiej. Archeolodzy znaleźli dowody, że Minojczycy prowadzili już wtedy handel m.in. z Egipcjanami.

W czasie odkrywki archeologicznej udało się znaleźć pozostałości po 60 dawnych domostwach, położonym centralnie budynku nazwanym pałacem, cmentarzy i sieci dróg łączących budynki. Odnaleziono też wiele starożytnej sztuki – w tym wykonanej z kości słoniowej, co dowodzi, że mieszkańcy miasta mieli szerokie kontakty handlowe.

8. Klasztor Agia Triada Tzagaroli (Monastyr Świętej Trójcy)

Lądując na lotnisku w Chanii, warto nie spieszyć się z opuszczaniem tego półwyspu. Kilka kilometrów od wyjścia z terminala znajdziesz jeden z najciekawszych zabytków tej części wyspy – wybudowany w XVII wieku klasztor Świętej Trójcy (Agia Triada Tzagaroli).

W klasztorze działa muzeum posiadające kolekcję bezcennych ikon i sakralnych zabytków, m.in. ikonę św. Jana z początku XVI wieku i sporo liczących sobie kilka wieków manuskryptów. Turystów przyciąga tu jednak przede wszystkim to, jak malowniczym i wdzięcznie prezentującym się na zdjęciach miejscem jest Agia Triada Tzagaroli.

Mnisi zamieszkujący klasztor do dzisiaj zajmują się produkcją wina i oliwy z oliwek na terenie klasztoru, co jest ważnym źródłem utrzymania monastyru. Na pewno wpadną Ci w oko urocze zakamarki terenu klasztoru, z ławeczkami ustawionymi pod drzewami pełnymi pomarańczy i kotami wygrzewającymi się przed wejściem do kościoła.

9. Klasztor Arkadi (Arkadi Monastery)

Zwiedzając atrakcje Krety zwróć dużą uwagę na klasztory i kościoły – nawet jeśli nie jesteś wielkim fanem atrakcji sakralnych. Różnorodność i urok tych z Krety zasługuje na sporo uwagi. Klasztor Arkadi to piękny, położony w górskim otoczeniu obiekt ważny nie tylko z powodów kościelnych, ale istotny dla historii Krety.

Leżący niedaleko Retimno klasztor Arkadi w obecnej formie powstał prawdopodobnie w XVI wieku. W oczy rzucą Ci się wysokie i grube mury obronne, otaczające teren klasztoru – dzięki temu odegrał on ważną rolę w historii Krety i Grecji. W czasie kreteńskiego powstania przeciwko osmańskiej okupacji wyspy w 1866 r., klasztor był oblegany przez 3 dni. Broniący go Grecy zdecydowali się wysadzić beczki z prochem i zginąć zamiast oddać się w ręce Turków (którzy też zginęli w wybuchu).

Klasztor Arkadi jest połączeniem kilku stylów architektonicznych, w tym romańskiego i baroku. Centralnym punktem kompleksu jest dwunawowy kościół, który powstał w końcówce XVI wieku. Poza tym, w klasztorze Arkadi zwiedzać można dawną siedzibę igumena, czyli przełożonego klasztoru, cele mnichów, refektarz i wiele magazynów. Najlepszego widoku na kościół szukaj na tarasie nad głównym wejściem do klasztoru.

10. Heraklion

Zwiedzanie atrakcji Krety nie byłoby pełne bez odwiedzin stolicy wyspy – ponad 100-tysięcznego Heraklionu. Spośród trzech największych miast Krety, Heraklion wydał mi się najmniej ciekawy. Jeśli więc masz mało czasu, wystarczy Ci czterogodzinny spacer wśród najważniejszych atrakcji. Założony przez Arabów Heraklion może się pochwalić świetnie zachowanymi weneckimi murami i bramami miejskimi, które ciągną się wzdłuż prawie całej dawnej granicy miasta.

Heraklionu strzegła znajdująca się przez porcie twierdza Koules, zwana też Rocca a Mare (z włoskiego: twierdza na morzu), która dostarcza dzisiaj pięknych widoków na morze i port. Stare Miasto słynie też ze swoich weneckich fontann – Morosini, Bembo, Sagredo i Priuli.

W czasie zwiedzania Heraklionu zajrzyj do katedry św. Menasa z XIX wieku oraz stojącego przy głównym deptaku miasta (ul. 25 Sierpnia – 25ης Αυγουστου) kościoła św. Tytusa, który dawniej służył jako meczet. Przy deptaku znajdziesz też dawną wenecką loggię, która współcześnie mieści w sobie miejski ratusz.

11. Plaża Preveli

Plaża Preveli ma wśród turystów odwiedzających Kretę opinię jednej z najpiękniejszych plaż wyspy. Położona przy ujściu rzeki Kourtaliotis do morza, graniczy z drugiej strony z lasem palmowym. Trudno o lepsze połączenie, żeby poczuć się jak w tropikach – i to właśnie jemu Preveli zawdzięcza swoją popularność.

Na plaży Preveli spodziewaj się sporej liczby turystów nawet poza sezonem – piękne widoki, wyjątkowa kompozycja rzeki i morza oraz dobry dojazd robią swoje. To obowiązkowy punkt zwiedzania Krety jeśli jesteś na jej południowym wybrzeżu. Aby zoptymalizować zwiedzanie, podróż tutaj możesz połączyć z wizytą na leżącej niedaleko plaży Damnoni (10 km, 20 min jazdy samochodem).

Do plaży Preveli możesz dojechać wynajętym samochodem albo zdecydować się na zorganizowaną wycieczkę np. z Heraklionu, Retimno lub Chanii. Wycieczki mogą być ciekawą opcją, bo nie wymagają planowania i pozwalają zaoszczędzić czas. Odwieczny wybór – auto czy wycieczka. ;) Niżej znajdziesz kilka polecanych opcji wycieczek.

12. Starożytne miasto Aptera i twierdza Aptera (Ancient City of Aptera)

Kreta jest pełna archeologicznych stanowisk, które przypominają o sięgającej daleko w starożytność historii budowy miast na wyspie. Jednym z popularniejszych celów wizyt turystów jest leżące kilkanaście kilometrów od Chanii, położone na wysokości ok. 150 m n.p.m. miasto-państwo Aptera.

Wzmianek o Apterze doszukano się na tablicach z XIV i XIII wieku p.n.e. zapisanych pismem linearnym. Do czasu zniszczenia miasta przez trzęsienia ziemi w IV, a później VII wieku, Aptera była jednym z najważniejszych miast Krety. Posiadała szereg umów handlowych z wieloma zakątkami tej części świata – z Egiptem, Libią i wieloma fragmentami współczesnej Grecji.

W Apterze można jeszcze obejrzeć pozostałości po sporej cysternie z czasów rzymskich, antyczny teatr, dobrze zachowane łaźnie i pochodzący ze znacznie późniejszych czasów monastyr św. Jana. W drodze do położonej kilkaset metrów dalej twierdzy osmańskiej Aptera Koules (fort Soumbasis), udało mi się obejrzeć sporą część zabudowań Aptery… zza płotu, dzięki jej położeniu na stoku wzgórza.

Nie odradzam Ci oczywiście wejścia do miasta, jednak dla mnie ciekawsza wydawała się strategicznie położona twierdza pochodząca w XIX wieku (chociaż podejrzewałem ją o bycie znacznie starszą). Turcy wybudowali ją po kreteńskim powstaniu, aby sprawować kontrolę nad drogą prowadzącą do Chanii oraz umocnić swoją pozycję na Krecie.

Imponujące są nie tylko bajeczne widoki na zatokę Suda, starożytne miasto Aptera i góry, ale też idealny stan, w jakim zachowała się bryła twierdzy. Jeśli miałbyś wybierać między zwiedzaniem miasta i wycieczką do twierdzy, druga opcja wydaje mi się ciekawsza. Zabytki leżą jednak tak blisko siebie, że prawdopodobnie nie będziesz musiał wybierać. Poniżej twierdzy, tuż przy drodze leży kolejna osmańska twierdza o nazwie Itzedin.

13. Monastyr Toplou

Monastyr Toplou to jedna z ciekawszych atrakcji Krety w jej północno-wschodnich krańcach. Znany też jako Panagia Akrotiriani klasztor powstał w XV wieku i jest wymieniany jako jeden z najważniejszych monastyrów Krety. Dobre położenie na mapie wyspy powodowało, że wielokrotnie oblegano go i plądrowano, jednak był po tych zniszczeniach konsekwentnie odbudowywany.

W czasie II wojny światowej Toplou był ważnym centrum oporu przeciwko wojskom niemieckim. W klasztorze działała radiostacja, a mury obiektu były schronieniem dla żołnierzy. Po tym, jak Niemcy wykryli istnienie radiostacji, po torturach zamordowali opata i kilku mnichów mieszkających w Toplou.

W czasie zwiedzania monastyru będziesz miał okazję obejrzeć zbiory bizantyjskich ikon, książek i dokumentów oraz sporo sztuki związanej z historią kompleksu. Mieszkający w klasztorze mnisi zajmują się produkcją wina i oliwy z oliwek – na miejscu będziesz miał okazję kupić ich produkty. Do Toplou warto zajrzeć szczególnie w przypadku, gdy część pobytu na Krecie spędzasz w okolicy miejscowości Sitia (to raptem 15 km).

14. Plaża Seitan Limania

Plaża Seitan Limania to wyjątkowe miejsce, które po skrupulatnym zwiedzaniu Krety zasłużyło na miano mojej ulubionej kreteńskiej plaży. To maleńki, mający 20 metrów szerokości “kawałek” piasku wciśnięty między skały, do którego dotarcie wymaga przejścia trudnej, skalnej drogi. Spacer w japonkach lub z małymi dziećmi to w przypadku Seitan Limania kiepski pomysł.

Dojazd do Seitan Limania z lotniska w Chanii zajmie Ci kilkanaście minut. Warto zainwestować ten czas, bo ukształtowanie terenu w końcówce trasy do parkingu i wymagający spacer na plażę to doświadczenia z gatunku tych, które zapadają w pamięć. Trasa z parkingu na plażę jest pełna ostrych, luźnych skał. Przez momentami śliskie i bardzo strome podłoże trzeba się tu mieć na baczności.

Poza sezonem można mieć Seitan Limania tylko dla siebie, jednak im bliżej lata, tym teren mocniej się wypełnia. Nie będziesz musiał jednak ryzykować spaceru na marne – to, czy na plaży jest jeszcze trochę miejsca, widać już od początku trasy. Stąd też najlepiej widać unikalne położenie plaży. No i uwaga na kozy – zostawiony na chwilę bez opieki prowiant może się szybko stać ich łupem.

My zarezerwowaliśmy samochód z odbiorem na lotnisku w Chanii, dzięki czemu byliśmy bardziej elastyczni w zwiedzaniu i mogliśmy zobaczyć znacznie więcej atrakcji w krótkim czasie. Gdy wpiszesz niżej datę swojej podróży, zobaczysz listę dostępnych wtedy tanich aut z wypożyczalni, z której korzystaliśmy na Krecie, ale też w Albanii i Czarnogórze.

15. Klasztor Chrysoskalitissa

Domyślam się, że jadąc w kierunku Elafonisi nie będziesz mógł doczekać się zobaczenia tej różowej plaży, ale czasami warto stopniować sobie przyjemności. Kilka kilometrów przed Elafonisi warto zboczyć z trasy i zajrzeć do położonego na klifie klasztoru Chrysoskalitissa (Panagia Chrisoskalitissa).

Klasztor Chrysoskalitissa powstał w tym malowniczym miejscu w XVII wieku, a działania II wojny światowej i zmasowane ataki Niemców na wyspę poważnie go uszkodziły. W działającym w klasztorze muzeum zobaczysz zbiory kościelnych artefaktów – w tym historyczne księgi, ikony i szaty.

Nazwa klasztoru to w tłumaczeniu na polski “Złote Schody”. Według miejscowej legendy, prawdziwą próbą wiary była konieczność pokonania przez pielgrzymów schodów w drodze do klasztoru. Widać ich tylko 98, ale ostatni z nich, wykonany ze złota, miał się pojawić przed oczami wyłącznie tych, w których sercu była prawdziwa wiara. Brzmi jak wyzwanie.

16. Jaskinia Zeusa (jaskinia Psychro)

Położoną w malowniczym zakątku Krety jaskinię Psychro “podejrzewa się” o miejsce narodzin Zeusa – najważniejszego z bogów mitologii greckiej. Opiekująca się Zeusem na rozkaz Rei Amaltea właśnie w jaskini Psychro miała go karmić mlekiem kóz i ukrywać go przed swoim ojcem Kronosem.

Jaskinia miała być dawniej miejscem pogańskiego kultu, a później przez wieki pozostawała opuszczona. Współcześnie jaskinia Zeusa to jedna z najchętniej odwiedzanych atrakcji tej części wyspy, która została niejako na nowo odkryta w 1886 r., a 10 lat później dokładnie zbadana przez specjalistów. W czasie eksploracji w jaskini znaleziono ślady dawnych kultów.

Zwiedzać jaskinię Zeusa będziesz samodzielnie po wygodnej, wybetonowanej pętli schodów i kładek, które oplatają najważniejsze punkty tego miejsca. Samochód trzeba zostawić na leżącym kilometr niżej parkingu i po łatwej, choć momentami dość stromej ścieżce wdrapać się do kasy biletowej i dalej do wejścia do jaskini. Zwiedzanie zajmuje ok. 30 minut.

17. Klasztor Gouverneto

Kilka kilometrów od klasztoru Agia Triada Tzagaroli znajdziesz kolejny taki obiekt – klasztor Gouverneto, będący jednym z najstarszych klasztorów na Krecie. Powstał w XVI wieku i przez lata zamieszkiwało go nawet 60 zakonników. W czasie II wojny światowej był zajęty przez Niemców i zmieniony w wartownię.

Klasztor będzie mijał w czasie pieszej wycieczki do położonego bliżej wybrzeża, ukrytego w skałach klasztoru Katholiko. Droga prowadzi po ścieżce wytyczonej w ogrodzie klasztoru pełnym zieleni. Przy chodniku stoją ławeczki, więc możesz zrelaksować się tutaj w drodze powrotnej z Katholiko.

18. Ruiny klasztoru Katholiko

Wędrując z klasztoru Gouverneto dalej w kierunku wybrzeża, po niespełna godzinie dotrzesz do ukrytych w skałach ruin klasztoru Katholiko. Wielką atrakcją turystyczną jest sama droga do klasztoru, z której będziesz podziwiał górskie otoczenie i wcinające się w ląd morze. Dookoła klasztoru widać jeszcze jaskinie, w których dawniej zamieszkiwali mnisi.

W czasie spaceru do Katholiko miniesz ruiny zabudowań przy jaskini Arkoudiotissa, do których będziesz mógł zajrzeć. Później ścieżka prowadzi przez wąwóz Avlaki. Wykuty w skałach klasztor Katholiko powstał w XI lub XII wieku, a w XVII wieku mnisi opuścili je z powodu częstych ataków piratów, którzy mieli tu blisko z wcinającej się w wyspę zatoki z plażą Katholiko.

Trasa do klasztoru Katholiko nie jest nadmiernie wymagająca, ale przyda się trochę kondycji – szczególnie, jeśli na wędrówkę zdecydujesz się w szczycie sezonu, a z nieba będzie się lał żar. Weź dobre buty, bo podłoże jest kamieniste i może być śliskie. Wycieczka tutaj to świetny wybór jeśli chcesz uniknąć tłumów – nie każdy decyduje się na godzinny spacer w jedną stronę. ;)

19. Laguna Balos

Laguna Balos to, obok plaży Elafonisi, ulubione miejsce turystów szukających na Krecie pięknych plaż w odcieniach różu i zakątków, w których natura wznosi się na swoje wyżyny. Laguna leży niecałe 60 kilometrów od Chanii, a najlepszą bazą wypadową do Balos jest niewielkie Kissamos.

Turyści przyjeżdżają tutaj dla niepowtarzalnych okoliczności natury. Gdy dojedziesz już na plażę i lagunę Balos z położonego niespełna kilometr wcześniej parkingu, zobaczysz turkusową wodę, piasek w odcieniach różu pochodzącego z wyrzucanych na brzeg muszelek oraz wyspę Gramvousa na wyciągnięcie ręki.

Dzięki płytkiej wodzie bez problemu przedostaniesz się spacerem na drugą stronę laguny, gdzie w szczycie sezonu może być trochę mniej ludzi. Pomimo, że dojazd nie jest najłatwiejszy, do Balos docierają tłumy turystów, również dzięki dopływającym tutaj statkom wycieczkowym.

Pełna ciekawych widoków jest sama droga z Kissamos do Balos. Alternatywą dla dojazdu kiepskiej jakości drogą jest skorzystanie ze statku odpływającego w sezonie kilka razy dziennie z pobliskiego portu niedaleko Kissamos (port Kavonisi).

Do laguny Balos najlepiej dojechać ze zorganizowaną wycieczką, bo wiele wypożyczalni samochodów zabrania wjazdu na tę drogę wynajętych aut. Nie ma się co dziwić – łatwo tu o uszkodzenie lakieru. Polecam wybrać się tutaj z rejsem, w którym będzie trochę czasu na relaks na plaży. Niżej kilka propozycji ciekawych i niedrogich wycieczek na Balos.

20. Plaża Geropotamos

Plaża Geropotamos to kolejna z najpopularniejszych plaż Krety zawdzięczająca swoją sławę rzece Geropotamos, płynącej w kierunku morza tuż przy plaży. Miejsce leży tuż pod wiaduktem drogi prowadzącej z Chanii do Retimno i Heraklionu, przez co bardzo łatwo tu dotrzeć.

Przy plaży Geropotamos działa tawerna Geropotamos, dbająca o bieżące potrzeby licznych turystów, którzy wygrzewają się na plaży w czasie letniego sezonu na Krecie. Plaża jest mocno kamienista, a woda tuż przy brzegu głęboka, więc Geropotamos może nie być najlepszym pomysłem dla rodzin z dziećmi.

21. Park Botaniczny i Ogrody Krety (Botanical Park & Gardens of Crete)

Niecałe 20 kilometrów od Chanii leży Park Botaniczny i Ogrody Krety, który zajmuje 20 hektarów pełnych okazów drzew i mniejszych roślin z całego świata. Ogród botaniczny to też dobre miejsce do obserwacji ptaków, które zamieszkują okolicę należącego do parku jeziora.

Park powstał po tragicznym pożarze, który w 2004 r. zniszczył całą okolicę, łącznie z wsią Skordalou. Zaczęło się błaho – od powalonego przez wichurę słupa energetycznego, który jednak doprowadził do pożaru trudnego do opanowania. Ogród botaniczny założono na zgliszczach po tym pożarze, pozwalając aby na ten teren wróciło życie.

Park Botaniczny i Ogrody Krety są pokryte wieloma szlakami tematycznymi, które prowadzą turystów przez kolejne części ogrodów. W czasie jednej wizyty zobaczysz tropikalne drzewa, przeróżne gatunki ziół, winnice oraz dziesiątki ozdobnych i leczniczych roślin z całego świata. Działa tam również restauracja, więc po wędrówce bez problemu uzupełnisz energetyczne zapasy.

22. Wytłaczarnia oliwy Omalia (Omalia Olive Press)

Podróżując po Krecie trudno nie zauważyć, jak ważnym elementem gospodarki wyspy jest produkcja oliwy z oliwek. Drzewa oliwne porastają całą wyspę, a zbiory oliwek pozwalają zaopatrzyć w świetnej jakości oliwę całą Europę. Jedna z ciekawszych atrakcji Krety warta zobaczenia to wytłaczarnia oliwy Omalia działająca jako rodzinny biznes od 1925 r.

Możesz za darmo zwiedzić halę wykorzystywaną do obróbki i wytłaczania oliwy z oliwek. Przewodnik opowie Ci o wszystkich etapach potrzebnych do zabutelkowania najwyższej jakości oliwy, zobaczysz na żywo wykorzystywane do tego maszyny i obejrzysz kilka filmów pokazujących produkcję. Będzie i o metodach historycznych, i o współczesnej produkcji.

Zwiedzanie zajmuje kilkanaście minut, a w jego czasie dostajesz solidny zastrzyk oliwkowej wiedzy. Na hali działa też niewielki sklepik z lokalną oliwą i produktami wytwarzanymi m.in. z drewna oliwkowego. Mają tutaj oliwę w butelkach 100 ml – w sam raz, jeśli podróżujesz tylko z bagażem podręcznym. Polecam mocno oliwę z czosnkiem i cytryną – obie smakują niesamowicie.

23. Górskie źródła w Argyroupoli, wioska Argyroupoli i Lappa

We wsi Argyroupoli położonej ponad 20 kilometrów od Retimno, możesz odwiedzić pokryte kilkoma niewielkimi wodospadami wzgórze, z którego spływająca woda zasila rzekę Mouselas. To klimatyczne miejsce, w którym możesz najpierw obejrzeć wodospady, a później wdrapać się z ich poziomu do położonej wyżej wioski Argyroupoli.

Warto tu wpaść, żeby na trochę odpocząć od zgiełku zatłoczonych miast wybrzeża Krety i zjednoczyć się z naturą. Szumiąca woda, nie tak wielka liczba turystów (mało tu miejsc parkingowych), klimat kreteńskiej wioski i… niebiletowany wstęp to dobre połączenie. Przed sezonem (np. na początku kwietnia) zamknięte są jeszcze restauracje i wodospady masz czasami tylko dla siebie.

W położonej wyżej wiosce Argyroupoli znajdziesz sporo śladów starożytnego miasta Lappa, które istniało tu wcześniej i rozwijało się intensywnie nawet 2500 lat temu. Spacerując po wiosce zwracaj uwagę na detale – współczesne budynki przeplatają się tutaj ze śladami starożytnej potęgi.

Miasto Argyroupoli zniszczono z polecenia rzymskiego generała w I wieku. Wcześniej było mocno uwikłane w politykę cesarstwa rzymskiego, a przez to często spotykały go oblężenia i konflikty. W mieście panował prawdopodobnie duży dobrobyt, o czym świadczą archeologiczne znaleziska – pozostałości łaźni, ceramika, mozaiki, a nawet bite lokalnie monety.

Jedną z największych atrakcji Argyroupoli jest starożytna mozaika, która poza sezonem… jest przykryta folią. Nie pogorszyło to naszych wrażeń ze spaceru po malowniczym Argyroupoli, ale było dość zaskakujące. ;) Polecam Ci zaparkować samochód przy kościele Agios Ioannis, zamówić kawę i zrobić sobie krótki spacer po centrum wioski. Dojechać możesz tutaj autobusem z Retimno.

24. Wioska Thronos

Nie planowałem zaglądania do wioski Thronos, ale wypadła naturalnie na naszej drodze zwiedzania Krety. Czujne oko Natalii wypatrzyło piękne widoki i rzeczywiście – Thronos to jedno z naszych najciekawszych odkryć w czasie poszukiwania nietypowych atrakcji Krety.

Nazywane dawniej Sivritos miasto było w czasach starożytnych ważnym ośrodkiem miejskim Krety. Zajmowało strategiczne położenie na szczycie wzgórza ze świetną kontrolą nad położoną niżej doliną Amari.

Archeolodzy jeszcze nie wzięli się za szeroko idące badania tych terenów, ale już wiadomo, że miasto biło własne monety, a rozwój handlowy zapewniało miastu korzystanie z portu w Agia Galini.

Ciekawą atrakcją Thronos jest pochodzący z XIV wieku Kościół Wniebowzięcia (Church of the Assumption), znajdujący się w centrum wioski. Okolice kościoła to świetny punkt widokowy na górską okolicę Thronos.

W czasie mojej wizyty kościół był zamknięty, nie zobaczyliśmy więc pięknej mozaiki w jego wnętrzu (ale kawałek widać też przed kościołem). Krótki postój w wiosce to jeden z najmilszych mikrozachwytów, które spotkały mnie na Krecie.

25. Jaskinia Melidoni (jaskinia Gerontospilios)

Tajemnicza jaskinia Melidoni (zwana również Gerontospilios) to popularna wśród turystów atrakcja Krety, która leży w środku drogi między Retimno i Agios Nikolaos i wymaga zboczenia na kilka kilometrów z głównej trasy łączącej te dwa miasta. Melidoni to jednocześnie bohaterka mitologicznych opowieści i świadek tragicznej historii związanej z antytureckim powstaniem na Krecie.

Mitologia grecka podaje jaskinię Melidoni jako miejsce zamieszkania olbrzyma Talosa, którego zadaniem była obrona Krety przed napływem niechcianych gości zza morza. Już w czasach cywilizacji minojskiej (znanej m.in. z budowy ogromnych pałaców), Melidoni była miejscem kultu. Dzisiaj dzięki oświetlonej i dobrze zorganizowanej trasie zwiedzania, do jaskini zagląda wielu turystów.

W czasie powstańczych walk Kreteńczyków z okupującymi wyspę Turkami w 1823 r., do jaskini uciekło 370 kobiet, dzieci i starców z pobliskiej wioski Melidoni. Turcy odkryli tę kryjówkę i po nieudanych negocjacjach z Kreteńczykami oraz trzymiesięcznej okupacji, postanowili zawalić wejście do jaskini i podpalić ogień, przez który wszyscy uciekinierzy udusili się wewnątrz groty.

26. Wąwóz Samaria

Wąwóz Samaria wymienia się pośród najważniejszych atrakcji naturalnych Krety. Na pewno to jedno z trudniej dostępnych miejsc wyspy – powrót z południowej części wąwozu wymaga skorzystania z promu płynącego z Agia Roumeli do Sougia, bo do tej pierwszej miejscowości nie docierają żadne drogi z innych części wyspy.

Wędrówka po wąwozie Samaria jest wymagająca czasowo. To łącznie ok. 18 kilometrów ciągłego marszu w dół (ponad 1200 metrów różnicy wysokości) po terenie, który nie jest trudny, ale wymaga korzystania z wygodnych, zakrywających stopę butów.

Ważne są duże zapasy wody i nakrycie głowy, bo teren latem jest mocno nagrzany. Pomimo trudnego dojazdu i wymagających warunków, do Samarii w sezonie dociera wielu turystów. Co jakiś czas na trasie rozmieszczono punkty do odpoczynku i zjedzenia posiłku w dobrych warunkach.

Dobrym pomysłem na zaplanowanie wycieczki jest:

• dojazd samochodem do miejscowości Xyloskalo i zostawienie auta na parkingu (5€),
• wędrówka wąwozem Samaria (18 km, ok. 6-7 godzin marszu),
• dojście do wyjścia z wąwozu i zejście drogą do Agia Roumeli,
• podróż promem z Agia Roumeli do Sougia (11€),
• przejazd autobusem z Sougi do parkingu w Xyloskalo.

Warto wcześniej kupić przez internet bilet na autobus z Sougia do Xyloskalo i dzięki temu nie martwić się, że w szczycie sezonu zabraknie w nim miejsca. Dojazd jest wieloetapowy, ale ten sam schemat powtarza wielu turystów, więc na pewno się nie zgubisz.

27. Starożytne miasto Lato

Starożytne miasto Lato to jedno z moich najciekawszych odkryć i miejsce, do którego przyjechałem zupełnie spontanicznie. Bliskość Agios Nikolaos i trochę wolnego czasu zadecydowały, że wybraliśmy się do pozostałości po jednym z najsilniejszych miast-państw Krety, malowniczo rozłożonych na stoku góry.

Lato zasługuje na większą uwagę turystów. Ciekawa jest już prowadząca przez oliwne gaje, wąska ale utwardzona droga, która kończy się małym parkingiem przy kasie biletowej do miasta. Po ruinach można spacerować dość swobodnie i raz na jakiś czas znajdować tablice tematyczne opowiadające o tym, w jakiej partii dawnego miasta się aktualnie znajdujemy.

Wrażenie robią nie tylko ruiny, ale przede wszystkim rozległe panoramy, które rozciągają się coraz dalej w miarę wspinania się uliczkami starożytnego miasta Lato. Obejrzysz dawną agorę miasta, pozostałości po cysternach, miejskiej świątyni i teatrze. Jeśli przyjedziesz tu rano lub poza sezonem, masz szansę mieć starożytne miasto Lato tylko dla siebie.

28. Jezioro Kournas

Jeśli będąc na Krecie zamarzy Ci się obejrzenie słodkowodnego jeziora to i taką atrakcję uda się znaleźć na tej różnorodnej wyspie. Chronione przez program Natura 2000 jezioro Kournas to dobry punkt na planie zwiedzania dla tych z Was, którzy będą podróżować między Chanią a Retimno.

Zbaczając lekko z głównej trasy, po kilku minutach dotrzesz do miejscowości Kavallos leżącej nad jeziorem. Działa tam kilka restauracji i obiektów noclegowych. W wypożyczalni sprzętu wodnego możesz wynająć rower wodny i poznać jezioro pływającym po nim, przy okazji trenując mięśnie nóg.

Po dniu intensywnego zwiedzania możesz zatrzymać się przy brzegu jeziora i zrelaksować się z widokiem na ścianę gór z jednej strony oraz płaski teren prowadzący wzrok ku morzu z drugiej. Przejście jeziora dookoła przy jego brzegu powinno Ci zająć trochę ponad godzinę.

29. Plaża Koutalas i okolice Jaskini Słonia (Elephant Cave)

Zwiedzając okolice Chanii, warto zajrzeć do stosunkowo rzadko odwiedzanego przez turystów zakątka Krety. Jadąc na północ od mocno turystycznej miejscowości Almyrida, dotrzesz do uroczo wcinającej się w ląd plaży Koutalas i dalej – do malowniczego “końca świata” w okolicach Jaskini Słonia.

W samej Almyridzie warto zatrzymać się na kawę lub zrelaksować się przy daniu z owoców morza. Poza sezonem miejscowość świeci pustkami, ale naprawdę “gorąco” robi się tutaj od początku maja. Duże zaplecze hoteli i ładne plaże przyciągają tłumy turystów.

Kilka kilometrów dalej znajdziesz plażę Koutalas, otoczoną wysokimi skałami i niewielkimi jaskiniami. Mieliśmy ją w środku kwietnia tylko dla siebie. Powyżej plaży możesz zostawić samochód (chociaż nie ma tu oficjalnego parkingu) i zrobić sobie spacer skalną ścieżką po lewej stronie plaży.

Jeśli masz ochotę na przedłużenie wycieczki, pojedź dalej na północ i zatrzymaj się tuż przed bramą greckiej bazy wojskowej w okolicach Jaskini Słonia (Elephant Cave). Dociera tu mało turystów, a szkoda – widoki są bajeczne. Możesz poobserwować tłumnie gromadzące się tu kozy, powdychać trochę śródziemnomorskiego powietrza i… popracować na komputerze. ;)

Standardowe ostrzeżenie – w zasięgu wzroku kóz lepiej nie zaczynać biesiady, bo te sympatyczne zwierzęta zaraz to wyczują i będą robiły wszystko, żeby tylko dostać kawałek kanapki. Jedź ostrożnie, bo kozy potrafią pojawić się na drodze w ostatniej chwili (w końcu to ich teren!) i stworzyć zagrożenie. 20-30 km na godzinę będzie wystarczające.

30. Loutro

Wycieczka do Loutro to idealny cel dla osób, które szukają odpoczynku od zgiełku turystycznych miejscowości i ciszy pośród pięknych okoliczności przyrody. Do Loutro nie docierają żadne drogi, przez co nie uświadczysz tu samochodów. Nie zbudowano tu ogromnych hoteli, a w charakterystycznych dla miejscowości pobielonych domach znajdziesz tylko klimatyczne pensjonaty.

W Loutro na stałe mieszka mniej niż 100 osób, chociaż dawniej tutejszy port był ważnym punktem w tym rejonie wyspy. Niedaleko Loutro znajdziesz leżący nad brzegiem morza kościół Sotiros Christou z freskami pamiętającymi XIV i XV wiek. Od XIX wieku Loutro stopniowo się wyludniało, a port podupadał. Motorem napędowym Loutro są teraz turyści, którzy docierają tutaj w poszukiwaniu spokoju i relaksu.

31. Pałac Minojski i starożytne miasto Fajstos

Pałac Minojski w Fajstos to kolejna z pozostałości po cywilizacji minojskiej, która istniejąc na Krecie od III tysiąclecia p.n.e., nadała rozwojowi tych ziem duże tempo. Prowadzone po II wojnie światowej wykopaliska sprawiły, że świat dowiedział się o istniejącym tu dawniej, zajmującym ponad 8 tysięcy metrów kwadratowych pałacu minojskim.

Ślady osadnictwa na terenie dzisiejszego Fajstos sięgają już epoki brązu, a pierwszy minojski pałac miał tu powstać niewyobrażalne cztery tysiące lat temu – między 2000 a 1900 r. p.n.e. Zniszczono go 200 lat później, a w jego miejsce powstał pałac znacznie większy. Po kilkuset latach zniszczyło go trzęsienie ziemi. Na terenie Fajstos znaleziono dysk z Fajstos, którego nigdy jednoznacznie nie odszyfrowano.

Pomimo, że pozostałości po pałacu nie są okazałe, m.in. potężne schody dają możliwość wyobrażenia sobie, jak okazałą musiał być budowlą. Nic dziwnego – Fajstos było wtedy ważnym ośrodkiem handlowym, rzemieślniczym i liczącym się miastem-państwem. Ciekawe jest położonie ruin na skarpie, dzięki czemu w czasie zwiedzania będziesz mógł podziwiać widoki na górską okolicę. Ruiny w Fajstos są znacznie mniej zatłoczone niż te w Knossos.

32. Klasztor Vidiani (Monastery of the Mother Mary Vidiani)

Uroczych klasztorów wśród najciekawszych atrakcji Krety nie brakuje, ale klasztor Vidiani to propozycja wyjątkowo polecana dla osób, które cenią sobie spokój i nie chcą trafić do kolejnej obleganej przez turystów miejscówki. Klasztor Vidiani działa nadal jako męski zakon, a wstęp na jego teren jest darmowy.

Trafiliśmy tu wracając z Jaskini Zeusa – nieporównywalnie bardziej popularnej wśród turystów. Teren dookoła klasztoru to sporo zieleni, można tu więc odpocząć przy kawie serwowanej w niewielkiej restauracji działającej tutaj w sezonie turystycznym. Zakonnicy sprzedają na terenie klasztoru lokalny miód i oliwę z oliwek.

Poza godzinami nabożeństw powinno Ci się udać zajrzeć do środka kościoła, aby zobaczyć ołtarz i charakterystyczny, niebieski sufit. Obok kościoła znajdziesz jeszcze budynek zamieszkiwany przez mnichów i niewielki parking, który w sezonie i czasie nabożeństw może być pełny.

33. Kamienne wiatraki na płaskowyżu Lasithi

W drodze powrotnej z Jaskini Zeusa do Malii, w najwyższym punkcie płaskowyżu Lasithi (Lasithi Plateau), dostrzeżesz zespół dawnych wiatraków, których historia sięga jeszcze czasów bizantyjskich. Mijane przez Ciebie wiatraki należały do najważniejszych źródeł energii na całej Krecie. Dzisiaj nazwalibyśmy to okiełznaniem odnawialnych źródeł energii.

Ze zbudowanego dawniej zespołu 27 wiatraków do dzisiaj w różnym stanie zachowało się aż 24. Ze względu na dużą liczbę wietrznych dni w roku, płaskowyż Lasithi był idealnym miejscem do budowy takiej instalacji.

Przy drodze znajdziesz tablicę informacyjną ze szczegółami dotyczącymi historii i konstrukcji wiatraków. Niesamowity widok na okolicę to kolejny powód, żeby zatrzymać się tutaj na chwilę.

34. Wąwóz Richtis

Wycieczka do wąwozu Richtis to ciekawa alternatywa dla osób, które nie będą w stanie dotrzeć do wąwozu Samaria, a mają ochotę na spacer w otoczeniu skalnych ścian i dzikiej przyrody. Licząca sobie ok. 5 kilometrów wędrówka zaczyna się w miejscowości Exo Mouliana, znajdującej się przy drodze łączącej Sitię i Agios Nikolaos. Różnica wysokości to 360 metrów, a trasa stale zniża się aż do poziomu morza.

Ważną atrakcją na trasie wędrówki jest kamienny most Lachana znajdujący się niedaleko początku trasy w Exo Mouliana. Jeśli zdecydujesz się na wędrówkę, będziesz miał do wyboru albo przejść wąwóz w dwie strony tą samą ścieżką (chyba, że ktoś podwiezie Cię z powrotem do parkingu) i wrócić do Twojego samochodu (lub zamówić stamtąd taksówkę), albo dojechać do jego obu końców i przejść w każdą stronę “po kawałku”.

Spacer wąwozem Richtis to ciekawe doświadczenie dzięki różnorodności przyrody, jaką spotkasz po drodze. Miniesz sporo platanów, wokół których w lecie fruwają motyle i sprawnie przemieszczają się jaszczurki. Dojdziesz do lubianego przez turystów, 20-metrowego wodospadu Richtis, a na końcu dotrzesz do plaży Richtis.

35. Klasztor Kardiotisa (Keras Kardiotissas Monastery, Panagia Kera)

Malowniczo położony kompleks budynków klasztoru Kardiotisa to kolejna z atrakcji turystycznych Krety znajdująca się przy drodze prowadzącej z Malii do Jaskini Zeusa. Klasztor poświęcono Maryi, a kult tego miejsca opiera się na świętej ikonie Maryi, której przypisuje się cudowne właściwości.

W związku ze strategicznym położeniem, klasztor pierwotnie zbudowano jako fortecę, o czym do dzisiaj przypominają mury obronne otaczające Kardiotisa. Klasztor był w czasach osmańskich centrum lokalnego oporu przeciwko Turkom, przez co był częstym celem ataków i wielokrotnie go uszkadzano.

Poza niewielkim, wyglądającym mistycznie kościołem ze świętą ikoną i freskami z XIV wieku w środku kompleksu, dla turystów oddano też niewielkie muzeum ze zbiorami starych ikon i dokumentów. Koniecznie zajrzyj do muzeum, bo niektóre z ikon są prześliczne dzięki ciekawemu doborowi kolorów.

36. Muzeum Archeologiczne Eleutherna

Jeśli jesteś miłośnikiem dawnych cywilizacji i historycznej przeszłości Krety, Muzeum Archeologiczne Eleutherna powinno Cię zainteresować. Zorganizowano je na terenie dawnego miasta-państwa Eleutherna, którego historia rozpoczęła się w okolicach 3000 r. p.n.e. i trwała do XIV wieku.

Muzeum Archeologiczne Eleutherna to względnie nowy obiekt otwarty w 2016 r. Opowiada o rozwoju i upadku miasta na przestrzeni epoki prehistorycznej, klasycznej, hellenistycznej, rzymskiej i bizantyjskiej. Spory przekrój czasów jak na niewielkie stosunkowo państwo-miasto.

37. Plaża Damnoni

Fani spędzania czasu na plaży często wybierają plażę Damnoni jako swoją podstawową bazę do relaksu i wypoczynku na Krecie. Trudno mi to potwierdzić, bo jestem turystą zdecydowanie nieplażowym, ale w opiniach o Damnoni powtarzają się zdania o przyjemnym dla stóp piasku i krystalicznie czystej wodzie.

Jeśli plaża Ci się spodoba, w okolicy działa kilka polecanych miejsc noclegowych. Warto zatrzymać się w Mythos Apartments lub w tańszym, ale położonym dalej od plaży Damnoni Paradise. Jeśli jesteś miłośnikiem sportów wodnych albo chcesz dopiero nauczyć się któregoś z nich, przy plaży Damnoni działa Damnoni Watersports Center.

38. Pałac Minojski w Malii

W znanej z bycia jednym z najbardizej imprezowych miejsc Krety – Malii, poza klubami, pubami i piaszczystą plażą, znajdziesz również pozostałości po jednym z pałaców wybudowanych na Krecie przez Minojczyków. Niecałe 3 kilometry od centrum miasta możesz zwiedzić ruiny pałacu minojskiego w Malii, który zbudowano po 1700 r. p.n.e.

Trzeci co do wielkości pałac minojski na Krecie powstał tutaj po trzęsieniu ziemi w okolicach 1700 r. p.n.e., które prawdopodobnie doszczętnie zniszczyło pierwotnie istniejący tu pałac. Dzisiejsze stanowisko archeologiczne opiekuje się pozostałościami tego drugiego pałacu, który przetrwał do ok. 1420 r. p.n.e. i został zniszczony przez Mykeńczyków.

Na terenie ruin pałacu minojskiego w Malii możesz obejrzeć nie tylko odkrywkę archeologiczną, ale też niewielkie muzeum z makietą tego, jak prawdopodobnie mógł wyglądać pałac w czasach swojej świetności. W jego centrum miał istnieć duży dziedziniec (48 na 23 metry), a w okolicy – teatr, warsztaty i magazyny.

39. Cretaquarium

Cretaquarium to kompleks ogromnych akwariów w okolicach Heraklionu, w którym możesz obejrzeć ponad 200 gatunków zwierząt zamieszkujących otaczające wyspę Morze Śródziemne. Atrakcja zyskuje na popularności, przez co w sezonie przyjazd tutaj może się wiązać z dużymi kolejkami na wejście.

Nie ukrywam, że ten typ atrakcji to coś, czego nie chciałbym wspierać. Jestem przekonany, że akwaria nie są ulubionym miejscem do życia dla stworzeń, które natura umieściła w bezkresnych, morskich wodach, a człowiek przeniósł je do niewoli. Domyślam się też jednak, że prace badawcze prowadzone przez Cretaquarium mają pomóc w ochronie wielu morskich gatunków przed wyginięciem.

Cretaquarium to miejsce, którego nie przegapisz podróżując po Krecie. Przy głównych drogach – nawet daleko od Heraklionu – znaleźliśmy masę drogowskazów prowadzących właśnie tutaj. Atrakcja jest popularna zwłaszcza wśród rodzin, które mogą z niej wynieść pewnie sporą wartość edukacyjną. My nie zdecydowaliśmy się na wejście do środka, bo nie byliśmy przekonani czy wspieranie takich atrakcji jest etyczne.

40. Jaskinia Idajska

Jaskinia Idajska konkuruje z jaskinią Psychro o bycie tą, w której zgodnie z mitologią grecką matka Zeusa ukryła młodego potomka przed swoim ojcem Kronosem. W czasie prac archeologicznych w jaskini okazało się, że była ona popularnym miejscem kultu zarówno w czasach cywilizacji minojskiej, jak i rzymskiej. Do jaskini miał co 9 lat pielgrzymować sam Midas, legendarny władca Krety.

Do Jaskini Idajskiej przyjeżdża się przede wszystkim po widoki, które czekają na Ciebie w drodze do tego miejsca. Sama jaskinia jest dość mała, nieoświetlona i jeśli chciałbyś przyjechać tutaj dla jaskiniowych doznań, lepszym wyborem będzie wycieczka do Jaskini Zeusa (inaczej: jaskini Psychro). Widoki na płaskowyż Nida są jednak warte wycieczki.

41. Piskopiano

Piskopiano to jedno z naszych największych pozytywnych zaskoczeń na Krecie. Przyjechaliśmy tu przez przypadek, myląc drogi w drodze z Malii do Heraklionu. Przejeżdżając powoli przez centrum wioski zdecydowaliśmy, że trzeba się pilnie zatrzymać i urządzić nieplanowe zwiedzanie.

Najbardziej fotogeniczną atrakcją maleńkiego Piskopiano jest biało-pomarańczowy kościół, który góruje nad miejscowością. Gdy już tam dotrzesz, możesz jeszcze zajrzeć Muzeum Wiejskiego Życia. W czasie naszej wizyty było niestety nieczynne, więc… poszliśmy na lody.

42. Muzeum Nikosa Kazantzakisa

W czasie zwiedzania atrakcji Krety możesz też zajrzeć do Muzeum Nikosa Kazantzakisa – autora powieści “Grek Zorba”, jednego z najpopularniejszych współczesnych greckich filozofów i najczęściej tłumaczonego greckiego pisarza w XX wieku. Myśliciel urodził się w Heraklionie, a jego muzeum działa w wiosce Mytria.

W muzeum zebrano ponad 50 000 eksponatów, więc dla każdego miłośnika twórczości Kazantzakisa to obowiązkowy punkt na mapie zwiedzania Krety. Obiekt zajmuje łącznie 3 budynki, w których poza ekspozycją znajdziesz też muzealny sklepik z pamiątkami i kawiarnię. W sam raz na odpoczynek po zwiedzaniu.

Jak zaplanować czas na Krecie? Krótkie wycieczki z przewodnikami

Niedawno odkryłem nową formę zwiedzania na własną rękę – jednodniowe wycieczki prowadzone przez lokalnych przewodników. To dobra opcja, żeby wzbogacić sobie samodzielnie organizowane podróże. W czasie takich wypadów możesz porozmawiać z lokalnym przewodnikiem, poznać kulturę i zdobyć informacje z pierwszej ręki o tym, jak wygląda życie w danym miejscu.

Wybrałem poniżej kilka propozycji najpopularniejszych wycieczek z przewodnikami po Krecie. Poza tradycyjnymi wycieczkami pieszymi z przewodnikiem, jest sporo aktywności w naturze, wycieczek na pokładzie statków, zwiedzania miejsc pełnych historii. Jeśli nie planujesz wynajmowania samochodu, wycieczki to dobry pomysł. Gdybym miał wybrać kilka ciekawych wycieczek, wziąłbym pod uwagę:

• rejs po lagunie Balos i na Gramvousę – jedna z najpopularniejszych aktywności na Krecie, zresztą bez zdziwienia – laguna Balos to miejsce jedyne w swoim rodzaju, do którego najlepiej dotrzeć statkiem z grupą zorganizowaną,

• rejs statkiem z Agios Nikolaos na Spinalongę – wycieczka na cały dzień przygód z przystankiem na pływanie oraz zwiedzanie ciekawej wyspy leżącej niedaleko miasta,

• wycieczka z Chanii na plażę Elafonisi – czytając tekst zwróciłeś pewnie uwagę na różową plażę Elafonisi, czyli jeden z najchętniej odwiedzanych zakątków Krety. Dojedziesz tu wynajętym samochodem albo z wycieczką.

Kiedy najlepiej jechać na Kretę? Pogoda na wyspie

Kreta zapełnia się turystami już w drugiej połowie kwietnia, chociaż pogoda pozwala przyjechać tutaj kilka tygodni wcześniej z dużą szansą na słońce i wyśmienitą pogodę. Ja spędziłem na Krecie początek kwietnia – temperatura sięgała wtedy nawet 25 stopni, a w najchłodniejszym dniu nie spadła poniżej 18.

Jeśli chcesz uniknąć tłumu turystów na wyspie i korzystać z dobrej pogody, najlepszymi miesiącami na podróż do Kretę będzie kwiecień, maj i początek czerwca oraz wrzesień i październik. Ominą Cię największe, czasami uciążliwe upały z lipca i sierpnia oraz masy przyjezdnych, które w szczycie sezonu docierają na wyspę.

Zwiedzanie Krety w kwietniu nie mogło być bardziej komfortowe. Wieczory bywały chłodne, ale w czasie dnia było przyjemnie ciepło, bez problemu można było cały dzień spędzić w krótkich spodniach i koszulce, a na kolację wystarczyło wrzucić na siebie bluzę i długie spodnie. Taka pogoda pozwalała bez zmęczenia zrealizować cały plan dnia i zrelaksować się, spacerując wieczorem po ulicach wyspy.

Transport na Krecie – jak poruszać się po wyspie?

Kreta to największa grecka wyspa z linią brzegową o długości przekraczającej 1000 km. Potrzeba przejechać sporo kilometrów, aby dać sobie szansę na zobaczenie najważniejszych atrakcji wyspy. Duża część turystów decyduje się na wynajęcie samochodu i przemieszczanie wyspy na czterech kółkach, jednak nie jest to jedyne dostępne wyjście.

Kreta samochodem (wynajem samochodu)

Podróżowanie samochodem po Krecie to najwygodniejszy sposób zwiedzania. Zapewni Ci on dostęp do wielu atrakcji nieosiągalnych w inny sposób niż autem. Z autem będziesz mógł często zbaczać z głównej drogi i odwiedzać mniej popularne, ale niezwykle ciekawe atrakcje.

Wynająć samochód możesz jeszcze przed podróżą do Grecji, korzystając z internetowych systemów rezerwacji. Ja zdecydowałem się na niewielkie Suzuki Celerio, należące do wypożyczalni Autocandia.

Po dotarciu do lotniska w Chanii, przed wejściem do terminala czekała na mnie osoba z wydrukowaną kartą z moim nazwiskiem. Wypożyczalnia leży kilkaset metrów od terminala, więc do miejsca odbioru samochodu podjechaliśmy busem (chociaż spacerem to 5 minut). Za wynajem auta na 7 pełnych dni zapłaciłem 132 USD (570 zł), z wliczonym rozszerzonym ubezpieczeniem.

Podróżowanie autem po Krecie to duża przyjemność i lekkie wyzwanie – szczególnie, gdy przyjdzie Ci przeciskać się wąskimi uliczkami Chanii albo Retimno w poszukiwaniu miejsca parkingowego. Wymagające się też niektóre odcinki dróg w górach, ale jeśli ja – osoba jeżdżąca autem mało – sobie poradziłem, to Ty też dasz radę.

Kreta bez samochodu

Kretę możesz też sprawnie zwiedzać korzystając z publicznego transportu. Nie wyspie nie działa kolej, a całość sieci transportowej jest oparta na busach i autobusach. Ich kursowanie zagęszcza się w cieplejszych miesiącach (od kwietnia do października).

Zwiedzanie Krety transportem publicznym wymaga bardziej szczegółowego planowania – będziesz w końcu nieco mniej elastyczny niż w przypadku podróżowania samochodem. Dobrym pomysłem jest wcześniejsze przygotowanie sobie dziennego planu atrakcji, które chcesz zobaczyć. Możesz skorzystać z interaktywnej mapki atrakcji Krety.

Bilety na autobusy KTEL możesz kupić przez internet, co szczególnie ułatwi podróżowanie jeśli, podobnie jak ja, rzadko używasz gotówki i wolisz większość zobowiązań opłacać kartą. W moich podróżach korzystam z darmowej karty Curve, dzięki której przewalutowania odbywają się po najniższym dostępnym kursie.

Promy na okoliczne wyspy

Będąc na Krecie możesz zdecydować się na rejs promem na jedną z okolicznych wysp Morza Śródziemnego lub nieco dłuższy rejs, np. do kontynentalnej Grecji. Wycieczka promem może być dobrym pomysłem na jednodniowy wypad z Krety i urozmaicenie zwiedzania.

Głównym portem Krety jest Heraklion, a wspierają go porty w Retimno i Souda (niedaleko Chanii). Istotnym portem jest też Agios Nikolaos. Zarówno Chania, jak i Heraklion są połączone codziennymi połączeniami z portem w Pireusie obok Aten (największy grecki port).

Z portu w Heraklionie dostaniesz się m.in. na popularne wśród turystów Santorini (do portu Thira, kilka razy dziennie). Dostępne trasy wycieczek promowych i ceny biletów możesz sprawdzić na stronach przewoźników:

• Minoan Lines,
• Anendyk,
• Anek Lines,
• Superfast Ferries,
• Seajets.

Lotniska na Krecie – jak dojechać z lotniska w Chanii i Heraklionie do centrum?

Na Krecie działają dwa międzynarodowe lotniska, na które docierają loty z Polski – to porty lotnicze w Heraklionie i w Chanii. Lot na Kretę z polskich lotnisk trwa ok. 3 godzin. W ofercie polskich lotnisk są połączenia obsługiwane przez tanich przewoźników lotniczych – Wizzair i Ryanair.

W przypadku obu lotnisk możliwości transferu do centrów miast są podobne. Szczegóły znajdziesz w artykułach poniżej:

• dojazd z lotniska w Chanii do centrum – autobusy (najtaniej), taksówki (najwygodniej i najdrożej), wynajęty samochód (elastycznie),

• dojazd z lotniska w Heraklionie do centrum miasta – tak samo jak w przypadku Chanii.

Tanie oferty lotów pojawiają się w okresie, który jest już atrakcyjny dla turystów, a nie zalicza się jeszcze do tzw. wysokiego sezonu. Jeśli chcesz tanio dostać się na Kretę, poszukaj lotów w kwietniu, maju oraz wrześniu i październiku.

Co jeszcze powinieneś przeczytać przed podróżą na Kretę?

• Kreta: gdzie jechać na wakacje? TOP 19 miejsc na urlop

• 16 atrakcji Chanii, które WARTO zobaczyć i zwiedzić (przewodnik)

• Gdzie tanio WYNAJĄĆ auto z wypożyczalni na Krecie? 4 ciekawe propozycje aut

• Tanie podróżowanie – 21 pomysłów jak TANIO podróżować i oszczędzać w podróży

• Co spakować na WYJAZD? Moja lista rzeczy na wyjazdy i podróże

Poznałeś właśnie najważniejsze atrakcje turystyczne Krety – jednej z najpiękniejszych wysp Morza Śródziemnego. Opowiedziałem Ci o plażach, górskich zakątkach, uroczych zatokach, klasztorach, starożytnych miastach… Długo by wymieniać! Mam nadzieję, że lista pomoże Ci znaleźć coś dla siebie i teraz zwiedzanie Krety będzie dla Ciebie wygodniejsze. Do zobaczenia gdzieś na wyspie!